Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Page 119

Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Page 119
Bókmenntir Annað sem sterklega kemur fram í verki Viðars er þessi órjúfanlega vinátta sem hópur manna bast við Stephan, og það voru reyndar ekki síst menn sem kynntust honum vestanhafs. Hann var lærimeistari og verndari yngri skálda eins og Jóhanns Magnúss Bjarnasonar og Guttorms J. Guttormssonar. Vinirnir vestra mynduðu beinlínis um hann skjaldborg, og Viðar telur t.d. fullvíst að Rögn- valdur Pétursson, andlegur leiðtogi Winnipeg-íslendinga, hafi komið í veg fyrir að Stephan yrði lögsóttur fyrir ummæli sem tengdust þátttöku Norður-Ameríku í fyrri heimsstyrjöldinni (11:291). Það er aðdáunarvert að kynnast baráttu vina Stephans fyrir að koma kvæðurn hans á prent. Einn þeirra, Skafti B. Brynjólfs- son, hélt til íslands ásamt konu sinni árið 1909 til að stjórna útgáfunni á fyrstu þremur bindunum af Andvökum. Ekkert var til sparað og þarna var um eina glæsilegustu Ijóðaútgáfu að ræða sem þekkst hafði á Islandi. Og útgáfan í Winnipeg á 4. og 5. bindinu árið 1923 er sennilega ekki minna afrek. Viðar lýsir vel því ástandi sem þá er komið upp í Vesturheimi. íslenskan er á undanhaldi og Andvökur seljast illa þar, enda bættu ekki úr skák þær heiítúðugu deilur sem staðið höfðu um Vígslóða og minnisvarðann. Viðar bendir á það með mörgum dæmum hve Stephan hefur að mörgu leyti verið á undan sínum tíma. Það er ekki nóg með að hann fordæmi „stríð og Sturl- ungaaldir" þarna vestan úr strjálbýlinu. Hann hugsar um kvenréttindi og umhverfismál og ræðir m.a. um eyðingu skóga (1:253), óviturlega virkjun fall- vatna, uppblástur o.s.frv. Þá sýnir Viðar fram á hve söguskilningur Stephans var glöggur, sbr. spá hans um 20. öldina og mikilvægi smáþjóða (11:38); sbr. einnig athugasemdir hans um Guðmund biskup Arason þegar hann (Stephan) reið um Skagaíjörð árið 1917 ásamt ungum fýlgdarmanni sínum, Brynleifi Tobíassyni. Brynleifur sagði Guðmund Arason hafa verið einhvern óþarfasta mann Islands- sögunnar. Stephan undraðist þessa söguskoðun á manninum sem bókstaflega hafði fetað í fótspor Krists (11:246). Skoðun Brynleifs má segja að endurómi í hinni merku íslandssögu prófessors Jóns Jóhannessonar en mér skilst að fræði- menn nútímans hafi mildast mjög í afstöðu sinni til Guðmundar góða. Að lokum skal tekið fram að Viðar Hreinsson er ljóðrýnandi. Hann virðist hafa mjög næman skilning á skáldskap Stephans og degur gjarnan saman og varpar ljósi á flóknar hugmyndir sem í Ijóðunum birtast. Útlistun hans á kvæð- unum Á rústum hruninna halla (11:337-339) og Martíus (11:340-345) er sann- færandi. I fyrrnefnda kvæðinu bendir hann á líkindi aðalpersónu við Krist (saga sonar ekkjunnar er „píslar- og upprisusaga manns sem neitaði að fara í stríð“); síðarnefnda kvæðið eða bálkinn, sem tengist „þrem af meginviðburðum kristn- innar“, segir Viðar vera „hvítasunnusálm hinnar jarðnesku trúar Stephans“. Þá gerir Viðar Kolbeinslagi góð skil. Hann bendir á að Kolbeinn sé fulltrúi þjóð- legrar hefðar og endurnýjunarafls menningarinnar (með því að finna upp nýjan bragarhátt). Hliðstæðan sem Viðar sér milli túnblettsins, þar sem Kolbeinn hvílir, og Gunnarshólma er frábær. „Þannig andæfir kvæðið Jónasi með því að rétta hlut rímnaskáldanna sem hann hafði hellt sér yfir í ritdóminum um Tristr- ansrímur.“ Hér má bæta við því sem Haraldur Bessason segir í grein frá 1998 um Kolbeinslag og þá list Stephans „að hefja þjóðsögu í veldi goðsagnar“. Haraldur TMM 2004 • 3 117
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132

x

Tímarit Máls og menningar

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.