Tímarit Máls og menningar - 01.09.2004, Blaðsíða 120

Bókmenntir
segir (og er þá einnig með Martíus í huga) að órofa tengsl séu milli goðafræði
(mýtólógíu) og hugmyndafræði (ídeólógíu). „Með skírskotun til hins fyrrnefnda
leitast snillingar við að ryðja veg frá andlegri og tímanlegri nauðung áleiðis til
hugsjónaheimsins sem Stephan G. lýsir í kvæði sínu Martíusa (Haraldur Bessa-
son 1998:37). í leiðinni mætti kannski minna á grein Haralds frá árinu 2002 um
Sigurð Trölla þar sem hann sýnir fram á að átök þess norðlenska afdalabónda
við klerkinn Hannes minni á andóf Stephans og menningarfélagsmannanna í
Dakóta gegn klerkaveldinu og kreddukenningunum sem ekki leiddu alltaf
blessun yfir íslendingabyggðirnar vestra.
Stundum er Viðar stuttorður um einstök kvæði sem eðlilegt er. Hann segir
um fyrrnefndar Vögguvísur að þær séu „óður til þeirrar ástar á skáldskap sem
blómstraði víða til sveita“ (11:233). Það er eflaust rétt en jafnframt og kannski
fremur mætti tala um ramma ádeilu í anda kvæðisins um Jón hrak (sem ort var
ári fyrr) enda kemur það óbeint fram í athugasemd Stephans við kvæðið sem
prentaðar eru í útgáfu Þorkels Jóhannessonar á Andvökum (IV:425). Óminn frá
Jóni hrak má heyra í orðunum krakki og kúrði í Vögguvísum. („Snemma var
hann kenjakrakki,/kúrði er aðrir voru á flakki“ [Jón hrak]; „Það var fæddur
krakki í koti - /kúrði sig í vögguskoti“ [ Vögguvísur]. Bragarhátturinn er að hluta
sá sami - og „fóstran“ svæfir skáldgáfuna:
Fleiri gáfur svæfði ég svona.
Sofðu! Korríró!
Margir andans menn hafa sýnt Stephani G. sóma og nægir þar að minna á Finn-
boga Guðmundsson, Hannes Pétursson og Harald Bessason auk Sigurðar Nor-
dals. Nú hefur Viðar Hreinsson heldur betur bæst í þennan hóp; óvissuferðin
endaði farsællega (nú þarf bara að þýða á ensku!). Við þurftum á þessu verki að
halda til að heiðra minningu skáldsins og hugsuðarins og stækka þann hóp sem
sækir heilsubót og hvatningu til hans.
Heimildir:
Atli Harðarson. 2004. „Stephan G.“ Lesbók Morgunblaðsins 24. apríl.
Haraldur Bessason. 1998. „Frumkraftur náttúrunnar og Skagafjörður Stephans G.“
Greinar af sama meiði helgaðar Indriða Gíslasyni sjötugum. Rannsóknarstofnun
Kennaraháskóla Islands.
Haraldur Bessason. 2002. „Himnastiginn og Stephan G.“ Úr manna minnum.
Greinar um íslenskar þjóðsögur. Heimskringla. Háskólaforlag Máls og menningar.
Reykjavík.
Óskar Ó. Halldórsson. 1961. „Á ferð og flugi eftir Stephan G. Stephansson.“ Studia
Islandica 19:7-94.
Viðar Hreinsson. 2004. „Ekkert er algjörlega dautt.“ Lesbók Morgunblaðsins 17. apríl.
118
TMM 2004 • 3