Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2019, Qupperneq 46

Inngangur
fyrr á öldum voru sýkingar og þar með taldar spítalasýkingar ein algengasta dánar-
orsökin og sjúkrahús voru uppsprettur sýkinga. Þekkingu manna vatt fram og á 19.
og 20. öld urðu miklar framfarir í læknisfræði í tengslum við smitsjúkdóma og þekk-
ing á smitandi örverum jókst, sýklalyf og sótthreinsiefni komu fram á sjónarsviðið
ásamt bóluefnum gegn alvarlegum smitsjúkdómum. Samhliða þróuðust svo smit-
gátarvinnubrögð og sýkingavarnir (Smith o.fl., 2012).
fræðigreinin sýkingavarnir sem slík er ung en sýkingavarnir eru þó ekki ný vísindi.
allt frá tímum florence nightingale hafa áhrif sýkingavarna á sýkingatíðni og dánartíðni
sjúklinga verið ljós sem og áhrifin á líðan sjúklinga og starfsmanna. Þó svo að ekki hafi
verið talað um sýkingavarnir á þeim tíma er lýsing á ýmsum grunnþáttum sýkingavarna
í gögnum nightingale, til dæmis úr krímstríðinu. florence nightingale nefnir í gögnum
sínum mikilvægi hreinlætis á líðan sjúklinga og tilgreinir sérstaklega hreint loft, hreint
vatn, hreint sjúkrahús, persónulegt hreinlæti sjúklinga, hreinar sáraumbúðir og hreinan
rúmfatnað (nixon, 2011). Þetta eru allt mikilvægir þættir sýkingavarna sem rjúfa meðal
annars óbeina snertismitsleið sem tengist óhreinu umhverfi.
upp úr miðri 20. öldinni varð ör þróun sýkingavarna á sjúkrahúsum og uppgötvun
á hiV og dreifing þeirrar veiru hafði mikil áhrif á leiðbeiningar um sýkingavarnir.
Þannig varð breyting á leiðbeiningum um einangrun sjúklinga, og vinnubrögð sam-
kvæmt hugtakinu „universal precaution“ breyttust í vinnubrögð samkvæmt „stand-
ard precaution“ eða grundvallarsmitgát. Við þessar breytingar var blóðborið smit
innlimað í grundvallarsmitgátina og nú ber að líta á alla líkamsvessa sem hugsanlegt
smitefni óháð því hvort vitað er að sjúklingur sé með smitandi sjúkdóm eður ei og
áhersla er lögð á að rjúfa alltaf smitleiðir milli sjúklinga.
Sérgreinin sýkingavarnir tengist mikið sérgreinunum smitsjúkdómum og sýkla-
og veirufræði. Saman mynda þessar þrjár fræðigreinar sterka og öfluga heild sem
vinnur alls staðar á sjúkrahúsinu og sinnir greiningu örvera, meðhöndlun sýkinga
og fyrirbyggir dreifingu örvera en allt hefur þetta áhrif á hve algengar spítalasýkingar
eru og á öryggi sjúklinga og starfsmanna.
Spítalasýkingar
Samkvæmt gögnum frá alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni má búast við að 7% sjúk-
linga á vestrænum sjúkrahúsum séu með spítalasýkingu á hverjum tíma. Spítala -
46 tímarit hjúkrunarfræðinga • 3. tbl. 95. árg. 2019
Sýkingavarnir á sjúkrahúsum
Ásdís Elfarsdóttir Jelle, deildarstjóri sýkingavarnadeildar Landspítala
Upp úr miðri 20. öldinni varð ör þróun sýkingavarna á sjúkra-
húsum og uppgötvun á HIV og dreifing þeirrar veiru hafði mikil
áhrif á leiðbeiningar um sýkingavarnir. Þannig varð breyting á
leiðbeiningum um einangrun sjúklinga, og vinnubrögð samkvæmt
hugtakinu „universal precaution“ breyttust í vinnubrögð sam-
kvæmt „standard precaution“ eða grundvallarsmitgát.