Þjóðmál - 01.09.2018, Qupperneq 65

ÞJÓÐMÁL Haust 2018 63
Margar tillögur kunna að koma fram og óvíst
er hver niðurstaðan af þeirri umræðu yrði,
með tilheyrandi óvissu fyrir rekstrarskilyrði
sjávarútvegs. Það er komin reynsla á gildandi
fyrirkomulag sem tryggir ákveðinn fyrirsjáan­
leika. Líklega er því betra að sníða vankantana
af því kerfi sem er við lýði í dag en að hefja
vegferð sem er óvíst hvar endar.
Gjald sem er í raun skattur
Þótt umræða um veiðigjald á Íslandi eigi sér
langa sögu, alveg aftur til sjöunda áratugar
síðustu aldar, er veiðigjaldið tiltölulega nýtt
af nálinni. Veiðigjald kom fyrst í lög árið
2002 eftir umtalsverðar rökræður í íslensku
samfélagi. Síðan þá hefur veiðigjaldið tekið
talsverðum breytingum og ekki er útlit fyrir
að þeim ljúki á næstu misserum.
Í grundvallaratriðum felur veiðigjald í sér skatt
sem lagður er á eigendur íslenskra fiskiskipa
sem stunda veiðar á nytjastofn um sjávar.
Þrátt fyrir að veiðigjald sé gjald að nafninu til
er um skatt að ræða, eins og Hæstiréttur hefur
staðfest í Hrd. 28 janúar 2016 (461/2015)
(Halldór fiskvinnsla) og Hrd. 23. mars 2017
(213/2016) (Vinnslustöðin).
Veiðigjald hefur tvö lögfest markmið,
annars vegar að mæta kostnaði ríkisins við
rannsóknir, stjórn, eftirlit og umsjón með
fiskveiðum og fiskvinnslu og hins vegar að
tryggja þjóðinni í heild hlutdeild í þeim arði
sem hlýst af nýtingu sjávarauðlinda.
Í því skyni innheimtir íslenska ríkið veiði gjald
og notar til almenns reksturs síns. Í ljósi
þess hefur verið umdeilt meðal lögspekinga
hversu raunhæft inntak það hefur að vísa til
þjóðarinnar, enda getur hún ekki átt neina
eign nema fyrir atbeina ríkisvaldsins.
Hvernig virkar veiðigjald?
Útreikningur á veiðigjaldi er tiltölulega flókinn
en má setja fram með eftirfarandi hætti:
1. Reiknaður er stofn veiðigjalds fyrir
botnfisk annars vegar og uppsjávarfisk hins
vegar. Stofn veiðigjalds er í báðum tilvikum
33% af öllum hagnaði af veiðum botnfisks
annars vegar og uppsjávarfisks hins vegar
og 33% af tilteknu hlutfalli af hagnaði
fiskvinnslu.
2. Veiðigjaldsstofnunum er svo deilt niður
á hverja og eina fisktegund í samræmi
við afkomuígildi hennar. Afkomuígildi er
mælikvarði á hversu arðbært er að veiða
viðkomandi fisktegund miðað við þorsk.
Þannig bera arðbærari fisktegundir hærra
veiðigjald en þær sem eru minna arðbærar.
Vert er að taka fram að um mikla einföldun
á útreikningi veiðigjalds er að ræða en í
grundvallaratriðum er gjaldið reiknað með
framangreindum hætti. Hugrökkustu
lesendurnir geta flett upp lögum nr. 74/2012
um veiðigjald og lesið ákvæði 7. til 9 vilji þeir
lesa frumtextann.
Samkvæmt Samtökum fyrirtækja í sjávarútvegi munu tekjuskattur og veiðigjald
nema tæplega 60% af hagnaði fiskveiðifyrirtækja á árinu 2018, sem er aukning um
helming frá síðasta ári, á sama tíma og rekstrarskilyrði í greininni hafa versnað.
Ljóst er að hjá sumum fyrirtækjum er hlutfall tekjuskatts og veiðigjalds minna
en 58%, en hjá öðrum er það meira.