Saga - 2016, Qupperneq 134

Nýja konan
Nína er af fyrstu kynslóð íslenskra kvenna sem sótti sér menntun
erlendis. Hún hóf feril sinn á miklum umbrotatímum lista og kvenna -
baráttu, þegar þensla listheimsins var rétt að hefjast og greiðar leiðir
opnuðust á milli heimsborga. Það verður ekki litið framhjá því að
strax í upphafi ferils síns var Nína kynnt í blaða greinum sem
metnaðarfull ung kona. Henni er lýst á eftirfarandi hátt í grein í 19.
júní árið 1925: „Ung stúlka, snauð af fé, en rík kjarks og áræðis, legg-
ur út á þá braut, sem talin er mesta þyrnibrautin. Hún einsetur sér
að gerast listamaður. Myndhöggvari.“7 Ákvörðun Nínu mætti
þannig túlka sem dæmi um breytt hugarfar ungra kvenna, hún er
„nýja konan“ sem mikið var ritað um á þriðja áratug aldarinnar.8
Hún tók sjálfstæðar ákvarðanir og vildi ráða lífi sínu ein, eins og
ungu konurnar sem þeir Jóhann Jónsson og Halldór Laxness lýstu í
skrifum sínum. Jóhann, sem þá bjó í Þýskalandi, taldi „nýju konuna“
vera hvorki meira né minna en „regerandi macht stórborgarsivilisa-
tionarinnar.“9 Halldór sagði stutta hárið — drengjakollinn „vitna
um nýtt hugarfar, nýjan skilning á stöðu konunnar og lífshlutverki;
hann er ytra tákn einhvers sem nálgast spánnýtt lífs viðhorf kvenn -
anna.“10
Það liggur því nokkuð beint við að skrifa sögu Nínu inn í sam-
hengi femínískrar orðræðu í takt við listfræðilega kvennasöguritun
undanfarinna áratuga. Bandaríski listfræðingurinn Linda Nochlin
svaraði spurningunni „Why have there been no great women art-
ists?“ í frægri grein sem birtist fyrst í tímaritinu Art News í janúar
1971.11 Nochlin taldi að það væri ekki sigurstranglegt fyrir femín -
íska listfræðiritun að leita uppi kvenkyns Michelangelóa og kallaði
á rannsóknir og ný viðmið (e. paradigm shift) í listsöguritun, byggð
æsa sigurjónsdóttir132
7 „Nína Sæmundsson“, 19. júní, júlí–ágúst 1925, bls. 49–50. Hér bls. 49.
8 Visions of the „Neue Frau“. Women and the Visual Arts in Weimar Germany. Ritstj.
Marsha Meskimmon og Shearer West (Aldershot: Ashgate 1995).
9 Jóhann Jónsson, „Undarlegt er líf mitt!“, Bréf Jóhanns Jónssonar skálds til sr.
Friðriks Á. Friðrikssonar. Ingi Bogi Bogason bjó til prentunar (Reykjavík: Vaka-
Helgafell 1992), bls. 134.
10 Halldór kiljan Laxness, „Drengjakollurinn og íslenska konan“, Morgunblaðið 9.
ágúst 1925, bls. 5–6. Hér bls. 5.
11 Linda Nochlin, „Why Have There Been No Great Women Artists?“ ARTnews
janúar 1971 bls. 22–39; Linda Nochlin, Women, Art and Power and Other Essays
(New york: Harper & Row Publishers 1988), bls. 145–178.
Saga vor 2016.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:09 Page 132