Víkurfréttir - 16.12.2021, Síða 70

Í Suðurnesjaannál séra Sigurðar B. Sívertsens er strand Jamestowns talið til „stórtíðinda“
ársins 1881. Skipið var sagt afar stórt farmskip: „Svo var allt stórkostlegt á tröllskipi þessu,
að mikilli furðu gegndi, og svo að menn hefðu eigi trúað, ef þeir hefðu eigi sjálfir séð.“ Til
dæmis væru þrjú akkerin afar stór, allt að 100 skippund, en hið fjórða var minna. Þegar
menn komust loks um borð í Jamestown á fjórða degi eftir strandið gátu þeir skoðað her-
legheitin og gert sér enn betur grein fyrir stærð þess. Lengdin var nú mæld nákvæmar en
áður og reyndist vera 360 fet eða 109,7 metrar. Ekki verður betur séð en að sú mæling hafi
verið sjálft skipið utan bugspjótsins — sem er stöng fram úr stafni seglskipa og er fremsti
hluti reiðans. Þar eru fremstu seglin fest. Breiddin var 65 fet eða 19,8 metrar. Til viðmið-
unar má nefna að knattspyrnuvöllurinn í Laugardal er 105 metrar á lengd. Í ljósi þessara
mælinga og ætlaðrar dýptar, sem var 20 álnir að mati heimamanna, mun Jamestown hafa
verið um 4.000 tonn að stærð, sé tekið mið af mælingum skipa í dag, en um 2.000 tonn eftir
mælingum á þessum tíma. Til samanburðar má nefna að landsmálablaðið Þjóðólfur greindi
svo frá um miðjan júlí 1881 að hingað hefði komið gríðarstórt barkskip Roberts Slimons
kaupmanns en það skip var um 600 tonn eða innan við þriðjungur af stærð Jamestowns.
Þegar skipið rak upp í klappir
varð af mikill hnykkur svo að
eitthvað hlaut undan að láta.
Skipið hafði verið þriggja mastra en
hið aftasta þeirra var farið. Síðar kom
í ljós að skipverjar höfðu fellt mastrið
og látið það falla í sjóinn. Toppurinn
á miðmastrinu brotnaði í tvennt við
strandið og féll efri hluti þess niður
á dekkið. Menn vildu mæla mastrið
ásamt toppnum og töldu að því loknu
að það hefði verið rúmir 30 metrar á
hæð. Á þilfarinu voru tvö hús. Annað
þeirra var fyrir aftan fremsta mastrið,
um það bil 20 metrar að lengd, með
um tuttugu misstórum herbergjum
til beggja handa en í miðju hússins
var breiður gangur sem var trúlega
bæði eldhús og matsalur. Hitt húsið,
sem stóð aftan við aftasta mastrið,
var mun íburðarmeira og vandaðra.
Þar voru átta herbergi, skreytt með
póleruðum og útskornum mahóní-
viði. Nokkra furðu vakti að þar fannst
bæði kven- og barnsfatnaður. Farið
hafði verið ránshendi um skipið og
það rúið öllum búnaði sem hægt
hefur verið að hafa á brott. Þá höfðu
miklar skemmdir verið unnar á
þessum annars fallegu vistarverum
og öll milligjörð var brotin. Aftast á
skipinu var nokkurs konar kassi sem
náði þvert yfir skipið og um það bil
fjóra metra fram á dekkið. Það mun
hafa verið matargeymsla skipsins.
Þar var úldið kjöt og urmull af risa-
vöxnum rottum.
Voru gersemar
um borð?
Við nánari skoðun kom í ljós
að í geymslunni hafði verið
fleira en matur. Þarna lágu
um allt ótrúleg verðmæti sem fæstir
mannanna höfðu áður séð. Þar mætti
nefna ýmiss konar koparvarning, svo
sem skrúfur, nagla, lamir, hurðar-
húna og læsingar. Menn töldu líklegt
að þarna gætu verið fleiri gersemar,
ef til vill verkfæri, því að margt gat
hafa falist undir úldnu kjötinu eða
draslinu sem þangað hafði borist.
Þrátt fyrir löngun til að skoða þetta
betur ákváðu hinir forvitnu bændur
að láta hálfdekkið bíða og freista þess
heldur að kanna eiginlegan farm
skipsins.
Möstrin voru mikil bákn
en fremsta og aftasta
mastrið, sem var horfið
að mestu, voru úr harðviði og heilu
tré. Margir dáðust að þessum viði
og ágirntust hann. Var talað um að
með ólíkindum væri hve bein og há-
vaxin trén gætu orðið.10 Miðmastrið
var aftur á móti samsett úr mörgum
trjám sem spennt voru saman með
átján um það bil tíu sentimetra
breiðum járngjörðum með reglulegu
millibili upp mastrið allt að topp-
stykkinu. Neðst var mastrið óskap-
lega svert, svo mjög að tveir menn,
sem báðir voru mjög hávaxnir, náðu
rétt að snertast með fingurgómunum
þar sem þeir stóðu á efsta dekkinu og
föðmuðu mastrið hvor á móti öðrum.
Talað var um að það væri tveir feð-
mingar að sverleika. Möstrin hafa
staðið á kili skipsins eins og ávallt er,
svo að neðsti hlutinn mun því líklega
hafa verið allnokkru sverari.
Lestaropin voru þrjú og vantaði
lúgur á þau öll og því blasti
farmurinn við öllum þeim
sem um borð komu. Skipið var fullt af
timbri! Eða eins og menn sögðu: tómt
timbur. Svo vel hafði verið gengið frá
viðnum og honum svo kunnáttusam-
lega pakkað að engin hreyfing hafði
orðið á farminum í veltingnum. Ekki
fór á milli mála að þetta var mikill
hvalreki.
Þegar Jamestown
strandaði við Hafnir
S Ý N I S H O R N Ú R B Ó K I N N I
Jamestown hefur ekki verið ósvipaður þessu skipi. Mynd úr bókinni Strand Jamestowns.
70 // VÍKurFrÉttir á suÐurNesJum Í 40 ár