Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2021, Page 35

þess hvort þeir tákni lifandi veru eða dauðan hlut. Þau fornmálsdæmi sem
tilfærð hafa verið benda til þess að umtalsverðar breyt ingar hafi orðið á
hömlum sem gilda um þennan breytileika frá elsta skeiði til nú tíma og að
sú þróun hljóti að hafa orðið óháð beygingar fræðilegum breyt ingum.
Meginrannsóknarspurningarnar sem leitast verður við að svara eru
eftir farandi:
• Hvaða hömlur voru á breytileika á borð við (1)–(2) í eldra máli?
• Hvaða sögulega þróun birtist ef dreifingin er skoðuð skipulega yfir
langt tímabil?
• Að hvaða leyti er unnt að setja þessar takmarkanir á möguleikum í
orðaröð með tveggja andlaga sögnum og þróun þeirra í tíma í sam-
hengi við aðrar setningafræðilegar breytingar í íslenskri málsögu?
Þessar spurningar hafa fyrst og fremst almennt lýsandi markmið. Það er
hins vegar von mín að niðurstöður þessarar athugunar verði síðar þáttur í
því að leggja mat á fræðilegar spurningar sem tengjast mögulegum tengsl -
um milli málbreytinga, annars vegar út frá öðrum málbreytingum og hins
vegar til þess að varpa ljósi á eðli og hvata setningafræðilegra breytinga
með tilliti til hugmynda á borð við tregðulögmálið.
Uppbygging greinarinnar er á þessa leið: Í 2. kafla er farið yfir fyrri
skrif um tveggja andlaga sagnir í íslensku með samanburði við skyld mál.
Í 3. kafla er lýst athugun minni á orðaröð með tveggja andlaga sögnum í
sögulega íslenska trjábankanum IcePaHC, hvernig breytan var afmörkuð
og helstu takmarkanir athugunarinnar. Í 4. kafla eru helstu niðurstöður
birtar þar sem sýndar verða vísbendingar um umröðun í fjölbreyttara um -
hverfi en síðar varð. Í 5. kafla er almenn umræða um dæmin, einkum með
hliðsjón af nútímamáli, og reifaðar mögulegar skýringar. Jafnframt er
rætt um tengsl möguleikans á umröðun og breytilegrar orðaraðar andlaga
í sagnlið almennt séð en niðurstöður mínar mætti túlka á þá leið að röð
andlaga innbyrðis hafi farið að verða í fastari skorðum (ba-óa/óa-ba varð
almennt bara óa-ba) áður en breyting varð á innbyrðis röð andlaga og fall-
háttar (as/sa-orðaröð varð almennt bara sa). Það væri forvitnileg stað-
reynd í ljósi þess að stundum er talið að þessar breytur séu nátengdar.

2. Bakgrunnur
Í umræðu um sögulegar breytingar á orðaröð með tveggja andlaga sögn-
um í skyldum málum beinist athyglin oftar en ekki að hvarfi sérstakra
beygingarendinga á nafnliðum. Sú hugmynd að tengsl séu milli formlegrar
Sögulegar breytingar á orðaröð 35