Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2021, Page 135

Líkt og sést í töflu 1 eru inngangsorðin ýmist notuð ein sér eða fleiri sam -
an. Í lok töflunnar eru tvær línur skáletraðar til að aðgreina þær frá hin -
um. Annars vegar til að sýna að fjórar sviðsetningar koma fyrir í samtal-
inu án þess að þær séu kynntar með inngangsorðum. Þá er kynninga e.t.v.
ekki þörf þar sem ljóst er af samhenginu í hvern er vitnað. Hins vegar
koma tvær segðir fyrir í samtalinu þar sem inngangsorðin hérna og bara
eru notuð til að kynna sviðsetningar án orða.6 Eins og sést í töflu 1 þá standa
sagnir nánast aldrei stakar sem inngangsorð heldur fylgja þeim oftast nær
orðræðuagnir. Sögnin segja kemur til að mynda einungis fjórum sinnum
fyrir stök en 14 sinnum með orðræðuögn, einni eða fleirum. Þetta sýnir
kannski hve orðræðuagnir eru ungu fólki tamar en þær einkenna líka
óform legt talmál og eru þannig hugsanlega notaðar til að draga úr form-
legheitum sem kunna að fylgja stökum sögnum í hlutverki inngangsorða.
Hér skal tekið fram að sögnin vera stendur 28 sinnum með orðræðu -
ögnum í kynningum en er hér ekki sérstaklega talin sem inngangsorð.
Sem dæmi flokkast einungis orðræðuögnin bara sem inngangsorð í segð -
inni: það voru allir bara @ jú farðu @ (sviðsetningin er afmörkuð með @-
merkjum og inngangsorðið feitletrað). Er það vegna þess að litið er á sögn -
ina vera sem eins konar hjálparsögn enda stendur hún hvergi stök sem
innangsorð. Þetta er í samræmi við ýmsar umfjallanir um like sem inn-
gangsorð en það kemur venjulega fyrir ásamt sögninni be í kynningum á
undan sviðsetningum (sjá t.d. Romaine og Lange 1991).
Þess má reyndar geta að sænska sögnin vara, sem er hliðstæð íslensku
sögninni vera, getur staðið stök sem inngangsorð í sænsku. Í rannsókn
Henricson (2009; 2011:60–61) kemur fram að sögnin vara sé meðal algeng -
ustu inngangsorða í máli sænskumælandi unglinga. Hún færir rök fyrir
því að slík notkun geti verið nýjung í talaðri sænsku enda sé fá dæmi að
finna um hana í máli fullorðinna. Þá kemur fram að í efniviði rannsókn-
arinnar hafi fundist dæmi sem sýni að sögnin vara geti staðið stök ásamt
fornafni í samtölum unglinga. Eitt þeirra hljóðar svo: han va “nej nej inte
nu inte” sem þýðist á íslensku: hann var „nei nei ekki nú ekki”. Íslenskum
málhöfum þætti segð sem þessi sennilega ótæk en þó má velta fyrir sér
hvort þróunin geti orðið á sömu leið í íslensku og í sænsku.
Í rannsókn Romaine og Lange (1991:243) notuðu mælendur like yfir-
leitt sem inngangsorð á undan eigin orðum og hugsunum en say frekar á
undan orðum annarra. Þá virtist go notað jafnt á undan eigin orðum og
Við bara „hvað er í gangi?“ 135
6 Sviðsetning án orða getur til dæmis falist í líkamstjáningu eða svipbrigðum eins og
brosi, og í hljóðtjáningu eins og andvarpi.