Rit (Vísindafélag Íslendinga) - 01.06.1923, Blaðsíða 10

6
kafla. Leirlög þessi eru óefað mynduð í fersku vatni. Skamt
fyrir neðan gengur lág urðaralda þvert yfir dalbotninn. Fyrir
ofan hana hefir líklega myndast lítið vatn, er jökullinn hvarf
úr dalnum, svo að leir hefir getað setst þar til í lögum.
Síðar hefir vatnið bæði fylst af árframburði og áin rofið
skarð í urðaröldurnar, svo að vatnið hefir fengið framrás
og þornað.
Umhverfis Fornahvamm er nokkurt flatlendi eða eyrar
ineð ánni. Eru þær myndaðar af malarruðningi, er árnar
hafa borið fram. Par er Norðurá hallalítil og hefir því um
eitt skeið safnað þar möl undir sig. Einnig hefir Hvassá,
sem fellur í Norðurá hjá Fornahvammi, borið mikla möl
niður á flatlendið og myndað malareyrar niður af bænum.
Par fyrir neðan er dalurinn þröngur, og rennur áin víða
í kröppu klettagili, en óreglulegir malarhólar og urðaröldur
eru á víð og dreif í hlíðahöllunum. Helst þessi sami svipur
á dalnum niður hjá Sveinatungu, niður undir Sanddalsá.
Er það ljóst, að jöklar í fyrndinni, og síðar rennandi vatn,
hafa mótað yfirbörð dalsins þar efra, en sær hvergi náð
til, til þess að jafna yfir.
Fyrir neðan Sanddalsá er annar svipur á dalnum. Þar
eru urðarhólarnir að mestu úr sögunni í lágdalnum. Efst
eru flatar malareyrar við Norðurá ca. 80 m; yfir sjávarmál.
Vegurinn frá Sanddalsá niður undir Hvamm liggur sum-
staðar eftir malarþrepi af lábarinni möl, 80 — 90 m. yfir
sjávarmál. Umhverfis Hvamm breikkar dalurinn, renna árnar
þar um allbreitt flatlendi, er liggur óslitið niður fyrir Hreim-
staði. F*ar ganga klettaásar nálægt ánni á báðar hliðar, svo
að mjódd verður á dalnum fyrir neðan láglendið. í mjódd-
inni er dalurinn ca. 65 m. hár yfir sjávarmál, en flat-
lendið þar fyrir innan fram undir Hvamm 65 — 75 m.
y. s. Hjer er dalurinn því eigi hærri en svo, að særinn
hefði vel getað náð hingað upp við endalok jökultímans,
miðað við hæð hinna efstu sjávarmarka annarsstaðar um-
hverfis láglendi Borgarfjarðar. Neðan til á flatlendinu, um-
hverfis Hreimstaði, er lagskiftur leir í bökkunum við ána,
sem vel getur verið forn sjávarleir, — en engar dýraleifar
fpnn jeg í leirnum, til úrskurðar um það, hvort heldur