Víkurfréttir - 15.12.2022, Side 59

Það er ekki nema rúm öld síðan við Íslendingar bjuggum í torfkofum
og eðlilega voru jólin haldin öðruvísi á þeim tíma en í hverju liggur
mesti munurinn? Heiðurshjónin Willard Fiske Ólason og Valgerður
Gísladóttur í Grindavík eru 86 og 85 ára gömul og muna tímana
tvenna. Þau hafa alla sína tíð búið í Grindavík þaðan sem Valgerður
er en Willard er fæddur og uppalinn í Grímsey og fæddist meira að
segja í torfbæ! Hans fyrstu minningar frá jólum eru í kringum sjö
ára aldurinn.
„Þegar ég var ungur bjuggu um 130
manns í Grímsey en á þessum tíma
snerist lífið nánast eingöngu um
að hafa ofan í sig og á. Grímsey var
nokkurs konar matarkista og þar var
gott að búa. Eðlilega er ekki hægt að
líkja jólunum þá við jólahátíðina í
dag, mínar fyrstu minningar eru um
sjö ára aldurinn en þá voru engar
gjafir enda ekki auðvelt að komast
í búð til að kaupa þær. Grímsey var
mjög einangruð og það voru ekki
ferðir upp á land nema á þriggja
vikna fresti. Þegar ég fæddist var
engin verslun en svo kom kaupfélag
en þá lögðu eyjaskeggjar fiskinn þar
inn og gátu fengið vörur á móti. Svo
fyrstu jólin mín er ekki mikið um
glysgjarnar jólagjafir. Jólatréð var
búið til úr timbri og eðlilega var ekki
mikið um skraut.“
Fyrsta jólagjöfin sem Willard
man eftir var ekki til hans: „Systir
mömmu sendi okkur kertastjaka og
með fylgdu tvö kerti, annað rautt
og hitt blátt. Hún samdi ljóð á sama
tíma og það fylgdi með en hún var
mikil brandarakerling:“
Þegar rauða kertið út er
brunnið, þá seturðu bara
bláa kertið í.
Og ef ykkur vantar ennþá
meiri kerti, þá verðið þið
sjálf að sjá ykkur fyrir því.
„Ég minnist ekki jólagjafa fyrstu
æviárin en um tíu ára aldurinn
frétti ég af jólagjöfum og ákvað að
gefa systkinum mínum og foreldrum
eitthvað, átti smá pening en ekki
var nú úrvalið í kaupfélaginu upp
á marga fiska. Enginn var jólapapp-
írinn til svo ég pakkaði gjöfunum inn
í dagblöð og batt fyrir með lopa frá
mömmu því ekkert var límbandið
heldur til. Svona var þetta frumstætt
í byrjun og jólahefðirnar snerust að
mestu um að gera betur við sig í mat
en eitt lamb fékk alltaf að lifa aðeins
lengur en var slátrað fyrir jólin. Ef
að það var prestur í eyjunni þá var
messað en oftast kom hann milli
jóla og nýárs og þá var jólamessa.
Ég man líka eftir fjölskylduboðum en
systkini foreldra minna bjuggu mörg
hver í Grímsey og við hittumst mikið
milli jóla og nýárs“
Mikil þægindi þegar
kamarinn færðist inn í hús
Valgerður er fædd og uppalin í
Grindavík og ólst upp í Ásgarði og
hennar besta æskuminning var
þegar kamarinn færðist í kjallarann
í húsinu en fram að því hafði hún
þurft að fara myrkfælin út til að gera
þarfir sínar við fjósið þar sem kam-
arinn var. Þröngt máttu sáttir sitja á
þessum tíma en foreldrar Valgerðar
bjuggu þar ásamt systkinum sínum
og mökum þeirra og börnum. Fyrsta
jólaminningin er matarkyns:
„Mín fyrsta jólaminning er þegar
eplin komu í hús en þau þekktust
ekki nema á jólunum. Þau voru
geymd inni í lokuðum skáp uppi
á lofti og þegar ég var lítil stelpa,
forvitin og spennt og var að reyna
skoða eplin, þá sagðist ég heyra í
eplunum, ég fann ekki lyktina heldur
heyrði hana! Þegar ég hugsa til baka
þá man ég ennþá þessa lykt, hún
var dásamleg en þessa lykt finnur
maður ekki lengur neitt sérstaklega
enda alltaf hægt að kaupa epli úti í
búð. Eins og og hjá Willa þá snerust
jólin á þessum tíma um að gera betur
við sig í mat. Ég man ekki beint eftir
miklu jólaskrauti en við í Grindavík
vorum nú væntanlega eitthvað á
undan Grímseyingunum að byrja á
því.“
Hjónin hófu búskap 1959 og þá var
strax orðinn mikill munur á íburði:
„Húsin voru orðin betri og stærri en
þau voru þegar við ólumst upp og
úrval af jólaskrauti var orðið miklu
meira. Í minningunni voru jólin meiri
viðburður hér áður fyrr, börnin
glöddust meira yfir gjöfunum þá en
í dag eiga allir allt. Þjóðfélagið hefur
auðvitað breyst og tíðarandinn,
svona er þetta bara. Okkar jólahefðir
í dag eru þannig að við erum alltaf
á aðfangadegi hjá Guðrúnu dóttur
okkar og fjölskyldu hennar og þar
til í fyrra, héldum við alltaf jólaboð
fyrir alla fjölskylduna á jóladegi. Við
erum orðin gömul og förum í staðinn
í heimsókn til þeirra og njótum jóla-
dagsins hjá þeim,“ sögðu hjónin að
lokum.
Lyktin af eplum er besta jólaminningin
GRINDAVÍK
Sigurbjörn Daði Dagbjartsson
sigurbjorn@vf.is


  



     


    
  
 

 


 

 


 

 







  
€‚
 
ƒ„  …‚
 † ƒ


‡
 
 


…  …‚
 † ˆ







 


  
‰  
Š 

Š 

‰ 
 
Š   
  ‹Œ   … 

 
 
Š 
 
‰    
Š Ž Š Ž Š 

Š Ž Š Ž Š Ž Š 
 
‘­  ’ˆˆ
“
 

   ” •



 „ ˆ‚ 


‹… ‚

– … 
 Š­— 

  
  

Š   
Š  
Š 
˜ ˜˜
  
‹


 
‚

 
Š 

Š 

 ™   
Š 


‰ 
  
VÍKurFrÉttir á suÐurNesJum // 59