Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Side 19


að samningur hafi verið gerður í landinu, að aðilar séu tengdir land­
inu með einhverjum hætti eða að samningur tengist gjaldmiðli
landsins.29 Til eru fjölmörg dæmi, einkum á sviði alþjóðlegs fjár­
mögnunarréttar, um að aðilar geri með sér samning sem á að lúta
lögum sem hefur engin tengsl við samninginn eða aðila að honum.
Í þessu sambandi er gjarnan bent á að það geti skipt aðila máli að
geta lagt mál fyrir dómstóla sem hafa fengið það orð á sig að taka til
greina samningsákvæði eins og þau eru orðuð en meta ekki hverju
sinni hvort þau séu sanngjörn eða ekki, svo sem heimilt er m.a. að
íslenskum rétti, sbr. t.d. 36. gr. laga nr. 7/1936 um samningsgerð,
umboð og ógilda löggerninga. Fyrirsjáanleiki skiptir hér miklu máli
fyrir aðila máls. Enskir dómstólar og dómstólar New York ríkis í
Bandaríkjunum hafa einkum talist eftirsóknarverðir í þessu sam­
bandi.30 Vart er raunhæft að erlendir aðilar með engin tengsl við Ís­
land geri með sér samning erlendis um skyldur í erlendum gjald­
miðli og ákveði að um samninginn gildi íslensk lög og verður því
ekki staldrað frekar við það álitamál.
Sem dæmi um hefðbundið ákvæði í samningi þar sem kveðið er
á um val á lögum væri t.d. svohljóðandi: „Um samning þennan
gilda íslensk lög.“31 Meginreglan um samningsfrelsi nær ekki að­
eins til þess að aðilar semji um hvaða lög skuli gilda um samning
heldur er einnig sérstaklega heimilað að aðilar semji um að tiltekin
lög gildi um samninginn í heild eða að hluta, sbr. 1. mgr. 3. gr. laga
nr. 43/2000. Þannig geta lög eins ríkis gilt um samning að hluta en
önnur lög gilt um hann að öðru leyti. Afar fátítt er þó að lög fleiri en
eins ríkis gildi um einn og sama samninginn.
Þá kemur fram í 2. mgr. 3. gr. laga nr. 43/2000 að samningsaðilar
geti hvenær sem er samið svo um að um samninginn skuli gilda
önnur lög en áður giltu um hann. Ef ákvæði um lagaval er sett í
samning fyrst eftir að hann hefur verið gerður þá gildir fram að því
meginreglan í 4. gr., sem nánar verður rakin hér á eftir. Ákvæði 2.
mgr. 3. gr. er í samræmi við meginregluna um samningsfrelsi samn­
ingsaðila.
Í dómi Hæstaréttar frá 28. október 2011 í máli nr. 340/2011 er fjallað
um lagavalssamning milli aðila og leyst úr honum með vísan til
meginreglunnar í 1. mgr. 3. gr. laga nr. 43/2000. Í málinu krafðist F,
innstæðueigandi íslensks banka, L, forgangs krafna sinna við slita­
meðferð bankans. Fallist var á að krafan nyti forgangs og þurfti því
að leysa úr dráttarvaxtakröfu innstæðueigandans. Í dómi héraðs­
29 Ravi Tennekoon: Law and Regulation of International Finance. London 1991, bls. 17.
30 Sjá Philip Wood: Law and Practice of International Finance. London 2008, bls. 506­507.
31 Sambærilegt enskt ákvæði væri t.d. svohljóðandi: „All disputes shall be governed by
English law.“