Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Side 39


vernda tiltekna hópa manna eða grundvallarhagsmuni, svo sem
efnahagskerfi ríkis. Sem dæmi um þessar reglur eru ófrávíkjanleg
lög sem varða rétt neytenda og launþega. Úr íslenskri löggjöf má
nefna sem dæmi lög nr. 48/2003 um neytendakaup og lög nr. 55/1980
um starfskjör launafólks og skyldutryggingu lífeyrisréttinda, sem
kveða á um lágmarkslaun. Sem dæmi um lög sem vernda hagsmuni
með almennari skírskotun má nefna lög sem kveða á um bann við
samkeppnishamlandi samráði og misnotkun á markaðsráðandi
stöðu, sbr. samkeppnislög nr. 44/2005. Þá mætti nefna lög um gjald­
eyrismál nr. 87/1992 og reglur settar með stoð í þeim lögum.
Þeir hagsmunir sem ætlað er að vernda með slíkum lögum geta
verið svo ríkir að aðilum er talið óheimilt að semja sig undan þeim.
Þetta eru þau sjónarmið að baki þeim reglum í lögum nr. 43/2000
sem kveða á um beitingu ófrávíkjanlegra reglna. Í alþjóðlegum
einkamálarétti á þetta líka við í ákveðnum tilvikum og er þá litið
svo á að vernda eigi hagsmunina jafnvel þótt lög annars lands eigi
við um samninga milli manna. Það eru því til undantekningar frá
þeirri heimild að semja um að tiltekin lög gildi um samning, sem og
frá ákvæði 4. gr., sem á við þegar ekki hefur verið samið um hvaða
lög skuli gilda um tiltekinn samning.73
5.2.2 Yfirlit yfir ófrávíkjanlegar reglur í lögum nr. 43/2000
Í lögum nr. 43/2000 kemur hugtakið ófrávíkjanlegar reglur fyrir í 3.
mgr. 3. gr. og 5., 6. og 7. gr. Öll hafa ákvæðin þann tilgang að tak­
marka meginreglurnar sem fram koma í 3. og 4. gr., að því undan­
skildu að 3. mgr. 3. gr. á aðeins við þegar samið hefur verið um
hvaða lög skuli gilda um samning aðila, sbr. 3. gr. laganna.
Nokkur munur er á ákvæðunum um beitingu ófrávíkjanlegra
reglna, eins og þau koma fyrir í lögum nr. 43/2000. Í fyrsta lagi er
munur á því hvaða ófrávíkjanlegum reglum beita eigi, þ.e. ófrávíkjan­
legu reglum hvaða lands. Sem dæmi má nefna að ófrávíkjanlegu
reglurnar kunna að vera íslenskar, sbr. 2. mgr. 7. gr. laganna, eða
annars lands, eins og getur átt við þegar 3. mgr. 3. gr. og 5., 6. og 1.
mgr. 7. gr. koma til skoðunar. Í öðru lagi geta réttaráhrifin verið ólík
eftir því hvaða ákvæði á í hlut. Reglurnar í 3. mgr. 3. gr. og 5. og 6.
gr. hafa eingöngu þau áhrif að takmarka val samningsaðila á lög­
um. Hins vegar hafa reglurnar í 7. gr. mun víðtækari áhrif, þ.e. geta
vikið til hliðar öllum reglum þeirra laga sem gilda eiga, þ.m.t.
reglum um hvaða lög skuli gilda.74
73 Peter North og J.J. Fawcett: Chesire and North‘s Private International Law, bls. 576.
74 Peter North og J.J. Fawcett: Chesire and North‘s Private International Law, bls. 577­578.