Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Side 43


5.2.6 Neytenda- og vinnusamningar, sbr. 5. og 6. gr. laga nr.
43/2000
Í ákvæðum 5. og 6. gr. laga nr. 43/2000 er að finna reglur, annars
vegar um neytendasamninga og hins vegar um vinnusamninga.
Reglurnar eiga það sammerkt að vernda með tilteknum hætti neyt­
endur og launþega þannig að þeir séu ekki verr settir en samkvæmt
þeim landslögum sem gilda þar sem þeir eru búsettir eða starfa.
Varðandi neytendasamninga á 5. gr. laganna við um samninga
sem maður (neytandi) gerir um afhendingu vöru eða þjónustu í til­
gangi sem verður að telja að varði ekki atvinnu hans eða samning
um lán til að fjármagna kaupin, sbr. 1. mgr. ákvæðisins. Ákvæðið er
í raun tvískipt hvað varðar markmið þess um vernd neytenda og
um undantekningar frá meginreglum um lagaval á grundvelli 3. og
4. gr. Í fyrsta lagi þannig að ef samningur kveður á um lagaval þá
getur slíkt val aldrei haft þau áhrif að skerða þá réttarstöðu neyt­
anda sem hann nýtur í því landi sem hann býr. Í öðru lagi þannig að
ef ekki er samið um lagaval þá nýtur neytandinn engu að síður
verndar hinna ófrávíkjanlegu reglna landsins sem hann býr í. Ef
samningsákvæði er á hinn bóginn hagstæðara en ákvæði ófrávíkjan­
legra laga í því landi þar sem hann býr þá gilda þau ákvæði samn­
ingsins.
Í 2. mgr. 5. gr. er að finna ákvæði sem felur í sér undantekningu
frá samningsfrelsisákvæðinu í 3. gr. laganna, en þar segir að þrátt
fyrir ákvæði 3. gr. geti ákvæði um lagaval í samningi aldrei tak­
markað þá vernd sem neytandi nýtur samkvæmt ófrávíkjanlegum
reglum í lögum þess ríkis á Evrópska efnahagssvæðinu þar sem
hann býr. Sett eru þrjú skilyrði fyrir undantekningunni, en fullnægj­
andi er að eitt þeirra eigi við. Skilyrðin eru í fyrsta lagi þau að undan­
fari samningsins hafi verið sérstakt tilboð til neytandans eða almenn
auglýsing og allar nauðsynlegar ráðstafanir til samningsgerðarinn­
ar af hans hálfu fóru fram í því landi. Í öðru lagi að gagnaðilinn eða
umboðsmaður hans hafi tekið við pöntun neytandans í því landi og
í þriðja lagi að samningur hafi verið um sölu vöru og neytandinn
ferðaðist frá því landi til annars lands og gerði pöntun sína þar, hafi
ferðin verið skipulögð af seljandanum í þeim tilgangi að hvetja neyt­
andann til kaupanna.
Í 3. mgr. 5. gr. er síðan tekið af skarið um að ákvæði ófrávíkjan­
legra reglna landsins þar sem neytandinn býr gildi þrátt fyrir að
ekki sé samið um lagaval og gengur það því framar ákvæðum 4. gr.
laganna.
Um vinnusamninga er fjallað í 6. gr. laga nr. 43/2000, en þar kem­
ur fram að þrátt fyrir 3. gr. laganna skuli vinnusamningar ekki leiða
til lakari verndar launþega en þeir myndu njóta samkvæmt þeim