Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Page 84


kveðið að kröfugerð vegna bóta fyrir tímabundið atvinnutjón í til­
viki kynferðisbrota5 virðist verknaðarlýsing brotanna í almennum
hegningarlögum nr. 19/1940, merking hugtaksins líkamstjón í skaða­
bótalögum nr. 50/1993 sem og fyrirliggjandi dómar bera með sér að
þolandi slíks brots kunni eftir atvikum að eiga rétt á bótum sam­
kvæmt 2. gr.
Í því sambandi athugast í fyrsta lagi að beiting ofbeldis er í sum­
um tilvikum þáttur í verknaðarlýsingu kynferðisbrota. Þannig legg­
ur 1. mgr. 194. gr. hegningarlaga refsingu við því að hafa kynferðis­
mök við mann „með því að beita ofbeldi, hótunum eða annars kon­
ar ólögmætri nauðung“ og ljóst virðist að þolandi slíks brots gæti
stundum talist óvinnufær í skilningi 2. gr. vegna ofbeldis sem hann
hefur sætt.6 Til hliðsjónar í þeim efnum má benda á dómafram­
kvæmd á sviði líkamsárása. Þrátt fyrir að staðan þar sé oft hin sama
og að framan er lýst, þ.e. að einungis sé krafist miskabóta sam­
kvæmt 26. gr. skaðabótalaga, má finna allmörg dæmi um að bætur
fyrir tímabundið atvinnutjón hafi verið dæmdar. Af þeirri dóma­
framkvæmd er jafnframt ljóst að þrátt fyrir að tímabil tímabund­
innar óvinnufærni sé almennt meðal þess sem metið er, þegar mat
samkvæmt I. kafla skaðabótalaga fer fram, er unnt að fá dæmdar
bætur samkvæmt 2. gr. án þess að slík matsgerð liggi fyrir. Þannig
geta skýr læknisvottorð um óvinnufærni eða jafnvel yfirlýsing
vinnuveitanda nægt til sönnunar á tímabili tímabundins atvinnu­
tjóns, sbr. t.d. dóm Hæstaréttar frá 15. desember 2011 í máli nr. 291/2011,
dóm Hæstaréttar frá 25. nóvember 2010 í máli nr. 286/2010 og dóm
Hæstaréttar frá 15. nóvember 2007 í máli nr. 121/2007. Fyrir tjónþola
sem hyggst sanna tímabundna óvinnufærni sína er hins vegar vitan­
lega tryggast að styðjast við matsgerð um tímabil óvinnufærninnar.
Rétt er jafnframt að taka fram að bætur vegna umrædds tímabils
eru háðar því að tjónþoli hafi ekki notið forfallalauna, enda sæta
bæturnar frádrætti sem nemur þeim forfallalaunum sem hann fékk
greidd eða átti rétt á að fá greidd.7
Í öðru lagi skal bent á að 2. gr. tekur einnig til þess þegar brota­
þoli er óvinnufær vegna andlegra afleiðinga hins bótaskylda atburð­
ar, til dæmis vegna áfallastreituröskunar, þunglyndis eða kvíða.
5 Þegar litið er til dómaframkvæmdar Hæstaréttar á sviði kynferðisbrota á árunum 2007
til 2011 verður til að mynda ekki séð að í nokkru málanna hafi slík krafa verið sett fram.
6 Sem dæmi um dóma um brot gegn 194. gr. þar sem líkamlegir áverkar hafa legið fyrir
má benda á dóm Hæstaréttar frá 20. október 2011 í máli nr. 256/2011, dóm Hæstaréttar frá 9. des­
ember 2010 í máli nr. 555/2010, dóm Hæstaréttar frá 4. nóvember 2010 í máli nr. 323/2010, dóm
Hæstaréttar frá 17. desember 2009 í máli nr. 619/2009, dóm Hæstaréttar frá 8. október 2009 í máli
nr. 129/2009 og dóm Hæstaréttar frá 29. maí 2008 í máli nr. 185/2008, en í dómunum tveimur
frá 2009 var um mikla áverka að ræða (í síðarnefnda dómnum frá 2009 var einnig sakfellt
fyrir líkamsárás).
7 Viðar Már Matthíasson: Skaðabótaréttur, bls. 624­625.