Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Síða 87


kröfum um þjáningabætur var hafnað á grundvelli þess að þær
væru ekki nægilega rökstuddar.15
2.4 Bætur fyrir varanlegan miska
Í 4. gr. skaðabótalaga er mælt fyrir um bætur fyrir varanlegan miska,
þ.e. varanlegt ófjárhagslegt tjón. Ákvæðið felur í sér að miski tjón­
þola skal metinn til stiga og hvert stig gefur síðan nánar tiltekna
fjárhæð, sem fer lækkandi eftir aldri.16 Um matið á miskastigunum
segir nánar tiltekið í 1. mgr. 4. gr. að líta skuli til þess „hvers eðlis og
hversu miklar afleiðingar tjóns eru frá læknisfræðilegu sjónarmiði,
svo og til erfiðleika sem það veldur í lífi tjónþola“. Í þessu felst að
matið greinist í tvennt, annars vegar í almennan hluta og hins vegar
í sérstakan hluta, en til síðarnefnda hlutans kemur í reynd mjög
sjaldan. Almenni hluti matsins er læknisfræðilegur og felur í sér að
tjónþolar með sömu meiðsl sæta samskonar mati óháð öðrum þátt­
um eins og aldri þeirra og starfi. Af því leiðir að unnt er að gefa út
töflu þar sem tilgreind eru tiltekin líkamsspjöll og til hvaða miska­
stigs þau skulu leiða.17 Til samræmis við 3. mgr. 10. gr. skaðabóta­
laga hefur örorkunefnd gefið út slíkar töflur, sbr. gildandi miska­
töflu frá árinu 2006.18
Þótt sönnunarmat dómara sé vissulega frjálst leiðir af eðli
framangreinds mats og dómaframkvæmd að tjónþoli getur ekki
leitað til dómstóla og ætlast til þess að þeir dragi ályktun um tiltek­
ið miskastig út frá fyrirliggjandi gögnum heldur þarf áður að liggja
fyrir matsgerð. Dómstólar þurfa að vísu oft að meta hvort matsgerð
teljist fullnægjandi sönnun fyrir varanlegum miska, eða hvaða
matsgerð skuli miða við þegar fleiri en ein liggur fyrir, en þeir fram­
kvæma ekki sjálfstætt mat á miskastigum ef engin matsgerð liggur
fyrir. Um þetta vísast til þess sem áður var rakið um Hrd. 2000, bls.
1103 (mál nr. 443/1999), auk þess sem bent skal á dóm Hæstaréttar frá
28. maí 2009 í máli nr. 58/2009, þar sem Hæstiréttur hafnaði tilvísun
tjónþola til 4. gr. með svofelldum orðum:
15 Ása Ólafsdóttir: „Kynferðisbrot og ákvörðun miskabóta“. Í ritinu Rannsóknir í félagsvís­
indum VII. Lagadeild. Reykjavík 2006, bls. 13. Af sviði líkamsárása má einnig benda á dóm
Hæstaréttar frá 22. mars 2007 í máli nr. 585/2006, þar sem Hæstiréttur tók fram: „Krafa [brota­
þola] um þjáningabætur er vanreifuð þar sem læknisfræðileg gögn vantar og verður henni
því vísað frá héraðsdómi.“
16 Í tilviki tjónþola sem eru 49 ára og yngri á tjónsdegi nemur fjárhæðin fyrir hvert stig
40.000 kr. á verðlagi í júlí 1993, sem gerir 92.555 kr. í janúar 2012, eftir að uppfærsla sam­
kvæmt 15. gr. laganna hefur farið fram.
17 Viðar Már Matthíasson: Skaðabótaréttur, bls. 655­659.
18 Miskatöfluna má nálgast á vefsíðu innanríkisráðuneytisins, http://www.innanrikisrad­
uneyti.is/ media/Utgafa/Ororkunefnd.pdf.