Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Síða 88


Engin gögn hafa verið lögð fram sem sýna fram á varanlegan miska sam­
kvæmt 4. gr.

Afar sjaldgæft virðist að krafist sé bóta vegna varanlegs miska í
tilviki kynferðisbrota.19 Verður þó ekki annað séð af fyrirliggjandi
dómaframkvæmd, nánar tiltekið af lýsingum dómanna á eðli og
afleiðingum viðkomandi brota, að slíkt kunni oft að vera mögulegt.
Í fyrsta lagi er ljóst að í sumum tilvikum liggja fyrir varanlegir lík­
amlegir áverkar, sem getið er í miskatöflum örorkunefndar.20 Í því
sambandi skal til hliðsjónar bent á dómaframkvæmd á sviði líkams­
árása, en finna má dæmi um að mat hafi verið framkvæmt á afleið­
ingum slíkra árása og bætur fyrir varanlegan miska dæmdar á þeim
grundvelli, sbr. t.d. dóm Hæstaréttar frá 10. desember 2009 í máli nr.
292/2009, þar sem um sakamál var að ræða, og Hrd. 2005, bls. 1507
(mál nr. 453/2004), þar sem um einkamál var að ræða.21 Í öðru lagi
skal áréttað að rétt eins og önnur ákvæði skaðabótalaga um líkams­
tjón bindur 4. gr bætur ekki við líkamlega áverka, heldur tekur hún
jafnframt til andlegs tjóns, sbr. það sem áður var rakið um hugtakið
líkamstjón. Að því er varðar 4. gr. sérstaklega má einnig benda á að
miski hefur almennt verið talinn felast í skerðingu hugrænna gæða,22
og í lögskýringargögnum með 4. gr. er vísað til þess að slík ákvæði
19 Þegar litið er til dómaframkvæmdar Hæstaréttar á sviði kynferðisbrota á árunum 2007
til 2011 verður ekki annað séð en að síðastnefndur dómur Hæstaréttar frá 28. maí 2009 í máli
nr. 58/2009 og dómur Hæstaréttar frá 1. febrúar 2007 í máli nr. 243/2006 séu einu dæmin um að
bótakröfur hafi verið byggðar á 4. gr., og í báðum tilvikum var í reynd aðeins um almenna
lagatilvísun að ræða og engar matsgerðir lágu fyrir (í síðarnefnda málinu var ekki einu
sinni vikið að 4. gr. í dóminum).
20 Hér má minna á nauðgunardómana sem nefndir voru í kafla 2.2 um að líkamlegir
áverkar hafi legið fyrir.
21 Einnig má benda á dóm Hæstaréttar frá 18. janúar 2007 í máli nr. 474/2005, þar sem skaða­
bætur voru dæmdar í einkamáli, á grundvelli fyrirliggjandi og óumdeildrar matsgerðar,
vegna líkamsárásar sem áður hafði verið sakfellt fyrir. Þá má benda á dóm Hæstaréttar frá 17.
september 2009 í máli nr. 18/2009 og dóm Hæstaréttar frá 20. maí 2009 í máli nr. 439/2008. Í fyrr­
nefnda dómnum voru skaðabætur dæmdar vegna tjónsatburðar, sem tjónþoli hafði kært til
lögreglu, en lögreglan fellt málið niður. Í málinu lá fyrir mat á afleiðingum slyssins sam­
kvæmt I. kafla skaðabótalaga. Í síðarnefnda dómnum voru jafnframt dæmdar skaðabætur,
til samræmis við niðurstöðu yfirmatsgerðar, vegna tjónsatburðar sem tjónþoli taldi sig
hafa kært, án þess að sú virðist hafa verið raunin. Þá skal bent á héraðsdóminn í Hrd. 2000,
bls. 265 (mál nr. 317/1999), en þar voru skaðabætur dæmdar í einkamáli í kjölfar sakfelling­
ar í opinberu máli (dómnum var ekki áfrýjað að því leyti). Að endingu skal bent á að í dómi
Hæstaréttar frá 4. nóvember 2010 í máli nr. 665/2009, sem var sakamál, hafði matsgerðar verið
aflað. Því var hins vegar hafnað að leggja hana til grundvallar en um það sagði í dómi hér­
aðsdóms, sem Hæstiréttur staðfesti með vísan til forsendna að því er varðaði bætur:
„Kröfuliðir [vegna varanlegs miska og þjáningabóta] eru byggðir á mati sem brotaþoli afl­
aði einhliða og án þess að ákærði ætti þess nokkurn kost að koma að sjónarmiðum sínum.
Gegn mótmælum hans er ekki hægt að taka þá til greina og er þeim vísað frá dómi.“
22 Ólafur Jóhannesson: „Fjártjón og miski“. Úlfljótur 1947, bls. 11.