Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Page 97


rökstudd og ítarleg og hafa stefndu ekki leitast við að fá henni hnekkt með
yfirmati. Þá verður ekki talið að þeir annmarkar séu á henni að hún verði
ekki lögð fram til grundvallar við úrlausn málsins.
Auk möguleikans á einkamáli verður að telja að yfirleitt sé fært
að setja fram kröfur í framangreinda veru fyrir bótanefndinni sam­
kvæmt lögum nr. 69/1995, sem nánar verður vikið að í kafla 2.8. Í
því sambandi athugast að þrátt fyrir að 1. mgr. 11. gr. laga nr. 69/1995
mæli fyrir um að þegar bótakröfu hafi verið ráðið til lykta með
dómi, skuli greiðslan almennt nema þeirri fjárhæð sem ákveðin var
í dóminum, kemur fram í 2. mgr. 11. gr. að bótanefndinni sé heimilt
í sérstökum tilvikum að víkja frá þessu, „t.d. ef telja má með réttu að
tjón tjónþola hafi ekki að fullu verið ljóst við meðferð málsins fyrir
dómi“. Telja verður að krafa um bætur fyrir varanlegar afleiðingar
kynferðisbrots, sem ekki lágu ljósar fyrir við meðferð sakamálsins,
þar sem enn var ekki fært að staðreyna þær með matsgerð, eigi
skýrlega undir heimildina í 2. mgr. 11. gr. og að í ljósi markmiðs lag­
anna48 sé eðlilegt að henni sé beitt í slíkum tilvikum. Virðist enda að
finna dæmi um að slíkt hafi verið gert.49
Rétt er að árétta að þrátt fyrir framangreindan kost á síðari
kröfugerð er vitanlega heppilegast að setja fram hina endanlegu
kröfu í sakamálinu, ef það er á annað borð hægt,50 en um kröfuna
gilda almennar reglur um tómlæti og fyrningu, auk þess sem drátt­
ur á að afla matsgerðar kann að hafa þýðingu við mat á því hvort
áðurnefndri heimild í 2. mgr. 11. gr. laga nr. 69/1995 skuli beitt.51 Þá
skal bent á að samkvæmt 2. mgr. 6. gr. sömu laga skal umsókn hafa
borist bótanefnd innan tveggja ára frá því að brot var framið. Í 3.
mgr. 6. gr. er að vísu veitt heimild til að víkja frá þessu, þegar veiga­
mikil rök mæla með því, en ljóst er að tjónþoli verður almennt að
48 Markmið þeirra var „að styrkja stöðu brotaþola með þeim hætti að ríkissjóður greiði
bætur fyrir líkamstjón og miska vegna tjóns sem leiðir af broti á almennum hegningarlög­
um“. Alþt. 1994­1995, A­deild, bls. 3320.
49 Sbr. t.d. Ása Ólafsdóttir: „Kynferðisbrot og ákvörðun miskabóta“, bls. 14, þar sem
dæmi í þessa veru er sem fyrr segir nefnt.
50 Slíkt kann oft að vera fært, enda má finna dæmi um að matsgerðir hafi legið til grund­
vallar skaðabótakröfum í sakamálum, sbr. t.d. dóm Hæstaréttar frá 10. desember 2009 í máli nr.
292/2009, þar sem bætur fyrir varanlegan miska voru dæmdar vegna líkamsárásar, á
grundvelli fyrirliggjandi matsgerðar.
51 Í þessu sambandi skal jafnframt bent á að verði áðurnefnt frumvarp innanríkisráðherra
að lögum hefur það þýðingu um möguleika tjónþola til að fá aðstoð við innheimtu kröfu
sinnar hvort krafan hefur verið dæmd eða ekki. Í frumvarpinu er nánar tiltekið lagt til að
við 19. gr laganna bætist heimild bótanefndar til að fela innheimtuaðila að innast inn­
heimtu fyrir hönd tjónþola vegna þess sem fellur utan greiðslu ríkissjóðs. Bótanefndin get­
ur þannig fært tjónþolum aðstoð við að innheimta þær bætur sem eru umfram hámarks­
fjárhæðirnar sem nefndar verða í kafla 2.8. Heimildin er hins vegar bundin við það að
bæturnar séu ákvarðaðar á grundvelli 1. mgr. 11. gr., þ.e. með dómi. Sbr. Alþt. 2011­2012,
A­deild, þskj. 1116 – 686. mál.