Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Page 108

0
ar miskastig hans samkvæmt ákvæðinu. Ber dómur Hæstaréttar frá
28. maí 2009 í máli nr. 58/2009, sem nefndur var í kafla 2.4, þetta raun­
ar nokkuð skýrlega með sér. Þar var sjónarmiðum tjónþola um bæt­
ur samkvæmt 4. gr. hafnað, þar sem engin gögn hefðu verið lögð
fram sem sýndu fram á varanlegan miska, en bætur samkvæmt 26.
gr. hins vegar dæmdar.
Samkvæmt þessu er verulegur aðferðafræðilegur og sönnunar­
legur munur á beitingu ákvæðanna. Bætur samkvæmt 4. gr. byggja
á stigamatskerfi, þar sem matsmönnum er falið að meta afleiðingar
hinnar bótaskyldu háttsemi og hefðbundnar sönnunarkröfur eru
gerðar til tjónþola. Þannig þarf hann að afla matsgerðar sem færir
sönnur á þau miskastig sem hann krefst bóta fyrir áður en hann
getur leitað til dómstóla. Bætur samkvæmt 26. gr. byggja hins vegar
á miklu matskenndari grunni, þar sem fleiri sjónarmið en afleiðing­
ar hinnar bótaskyldu háttsemi koma til skoðunar auk þess sem
vægari kröfur eru gerðar um sönnun slíkra afleiðinga. Þannig kann
tjónþola að vera fært að leita til dómstóla og óska eftir því að hon­
um verði ákvarðaðar miskabætur á grundvelli sanngirnismats, jafn­
vel þótt engin sérfræðileg gögn liggi fyrir um afleiðingar viðkom­
andi háttsemi.
Í þriðja lagi skal tekið fram, um skilin á milli 4. og 26. gr., að
framangreind lögskýringargögn og fræðiskrif verða tæpast skilin
öðruvísi en svo að sú skörun sem eftir stendur á milli ákvæðanna
hafi ekki sérstaka þýðingu í tilviki kynferðisbrota, þar sem 26. gr. sé
ætlað að fela í sér viðbót við bætur samkvæmt 4. gr. í slíkum tilvik­
um. Með öðrum öðrum; þótt að nokkru leyti sé horft til sömu sjón­
armiða við beitingu beggja ákvæða feli það ekki í sér að verið sé að
ofbæta tjónið, enda geri lögskýringargögn ráð fyrir því að bætur
samkvæmt 26. gr. komi sem viðbót við þær bætur sem hefðbundnar
eru fyrir líkamstjón. Virðist hér raunar ekki mjög langt yfir í hug­
myndir um einskonar refsibætur, þ.e. að til viðbótar hinu eiginlega
tjóni, sem bætt sé samkvæmt I. kafla, komi frekari bætur vegna al­
varleika háttseminnar, nánar tiltekið hins huglæga ástands tjón­
valds. Hefðbundnari fræðileg nálgun að viðbótinni hér á landi er
hins vegar sú að lýsa þessu þannig, að í tilviki slíkra brota verði
meira tjón en I. kafli nái að bæta og því komi viðbótin samkvæmt
26. gr. til.
Segja má að hin raunhæfa þýðing framangreinds sé sú að jafn­
vel þótt tjónþolar færu í auknum mæli að krefjast bóta samkvæmt 4.
gr. vegna kynferðisbrota, á grundvelli matsgerða um miskastig sín,
hefði það takmörkuð áhrif á núverandi beitingu 26. gr. Dómstólum
væri eftir sem áður rétt að ákvarða bætur samkvæmt 26. gr. á grund­
velli sömu sjónarmiða og hingað til, óháð því hvort tjónþoli krefst