Milli mála - 2022, Síða 93

MILLI MÁLA
92 Milli mála 14/2/2022
það er „að mestu leyti bókmenntalegar, sviðsettar eða kvikmyndaðar
endurskapanir á ævi raunverulegra einstaklinga sem voru uppi á
hinni löngu nítjándu öld, þar sem þeir eru í aðal- eða meðhlut-
verki í textanum sem og miðja frásagnarinnar“.31 Kent segir sjálf að
Náðarstund sé „tilgátuævisaga“ en ekki söguleg skáldsaga, það er að
segja „ekki lokaútgáfa sögunnar á nokkurn hátt heldur tillaga að lífi
eins og því kann að hafa verið lifað“.32 Hins vegar er sögulega skáld-
sagan, í víðu samhengi, ekki lokaútgáfa sögunnar, heldur í rauninni
skálduð útgáfa af lífshlaupi eða atburðum í fortíðinni, þótt hún sé
byggð á þekktum staðreyndum úr sögunni.33 Hið sama gildir um
síð-viktorísku skálduðu ævisöguna.34
Í rannsókn og mótun á tilgátuævisögu sinni um Agnesi studdist
Kent við ritaðar heimildir tengdar dómsmáli Agnesar og fangavist
hennar. Þetta eru t.d. dómskjöl, kirkjubækur, eignaskrár og bréf frá
sýslumanninum Birni Blöndal. Eðli málsins samkvæmt eru áreiðan-
legar heimildir um hið raunverulega líf Agnesar litlar sem engar.
Ekki er vitað nákvæmlega hvernig hversdeginum var varið, hvað fólk
ræddi sín á milli eða hver voru smáatriðin í daglegu lífi bænda og
fátæks þjónustuliðs þeirra. Hinar raunverulegu tilfinningar Agnesar
31 Kohlke, „Neo-Victorian Biofiction“, 4.
32 „Hannah Kent Discusses Burial Rites and Speculative Biography“.
33 Sir Walter Scott (1771–1832) er af mörgum álitinn upphafsmaður sögulegu skáldsögunnar sem
eiginlegrar bókmenntategundar, en þá hugmynd má rekja til kenninga ungverska fræðimannsins
Georg Lukács sem árið 1937 hampaði Scott fyrir að kynna nýja tegund sögulegs raunsæis í fyrstu
skáldsögu sinni, Waverley (1814). Scott var fyrsti rithöfundurinn sem sá eiginleika samtíðar sinnar
í sögulegu samhengi, segir Lukács (The Historical Novel, 20), og skáldleg meðferð hans á sögulegum
atburðum hafði mikil áhrif á aðra höfunda, t.d. Honoré de Balzac og Leo Tolstoy. Sögulega skáld-
sagan hefur þróast og breyst gegnum tíðina og Diana Wallace fjallar t.d. á ítarlegan hátt um
hvernig hún varð að kvennabókmenntum á tuttugustu öld í The Woman’s Historical Novel: British
Women Writers, 1900–2000 (2005). Vinsældir og vegsemd sögulegu skáldsögunnar hafa einnig
aukist til muna á þessari öld í samanburði við þá tuttugustu. Jerome de Groot sýnir fram á hversu
fjölbreytt sögulega skáldsagan er og kallar hana „blending“, því hér sé um að ræða sögur úr for-
tíðinni sem falli undir margar skilgreiningar, svo sem glæpasögur, spennusögur, hryllingssögur og
fantasíur, og umfjöllunarefnin sem og sagnaformin séu nánast óþrjótandi (de Groot, The Historical
Novel, 2).
34 Síð-viktorískar skáldaðar ævisögur eru líka undirtegund þeirrar gerðar sögulegra skáldsagna sem
almennt eru kallaðar skáldaðar ævisögur („biofiction“ á ensku) og hafa síðustu ár verið í auknum
mæli umfjöllunarefni fræðimanna (sjá t.d. nýjustu bók Michael Lackey, Biofiction: An Introduction).
Ariella Van Luyn fjallar um Náðarstund og Alias Grace eftir Margaret Atwood og ræðir siðferðileg
álitamál þess að skrifa skáldaðar ævisögur um konur sem drýgðu glæpi í fortíðinni. Hún heldur
því fram að slíkar konur séu berskjaldaðar af því að þær séu dánar og þ.a.l. ófærar um að gefa
samþykki sitt fyrir slíkri meðferð. Því beri við slík skrif að líta til margvíslegra þátta, s.s. hversu
áreiðanlegar heimildir um konurnar og gjörðir þeirra séu. Sjá Van Luyn, „In(famous subjects“,
67–70.
„TILLAGA AÐ LÍFI“ : UM ÖRLÖGIN Í NORÐRINU OG ENDURSKÖPUN AGNESAR Í
NÁÐARSTUND EFTIR HÖNNUH KENT
10.33112/millimala.14.1.5