Milli mála - 2022, Síða 102

MILLI MÁLA
Milli mála 14/1/2022 101
dæmdur glæpamaður er hálshöggvinn.59 Agnes stendur í skugga
dauðans sem fylgist með henni og bíður, sýnir enga miskunn. Líkt og
gefið er í skyn hér, þá er hin falska tilfinning Agnesar fyrir afléttingu
dauðadómsins gerð að engu í næsta kafla er Steina segir henni að
sýslumaður hafi farið fram á áfrýjun fyrir Siggu, sem er mun yngri
samsæriskona Agnesar, en að slík áfrýjun komi ekki til greina fyrir
Agnesi. Hér, líkt og á mörgum öðrum stöðum í sögunni, er veðrið
notað til að undirstrika aðstæður aðalsöguhetjunnar eða hugarástand,
þar sem Agnes hnígur niður á árbakkann og starir sljóum augum yfir
ána í losti eftir fréttir Steinu: „Í þessum svifum lukust dökk skýin
upp og skyndileg, ísköld demba kaffærði konurnar tvær“ (136).
Þó að allir staðirnir sem koma við sögu einkennist af hinum
erfiðu norðlægu veðurskilyrðum og fólk búi þar oft við einangraðar
og jafnvel lífshættulegar aðstæður, þá er Vatnsdalnum lýst sem
hlýlegum stað, sérstaklega á sumrin. Það er því greinilegt að Kent
kynnir dalinn sem andstæðu við aðra staði sem Agnes dvelur á, sér í
lagi Illugastaði sem standa við opið haf og eru harðneskjulegir, stór-
skornir og fráhrindandi. Hér er glæpurinn framinn og Agnes gengur
í gegnum mikla erfiðleika og ógæfu, og því passar það vel við að á
Illugastöðum sé ískyggilegt andrúmsloft og óblíð skilyrði. Agnes
segir svo frá: „Illugastaðir eru á jaðri veraldar, næstum því að segja“
og allt er þar „ólíkt dalnum“ (236), og svo:
Jörðin er varla meira en fjallsrót og flæðarmál. Hún er dálítið nes með
grýttu undirlendi sem á er eitt eða tvö slétt tún sem af fæst fóður til
vetrarins en annars er allt eintómt grjót kafið sjálfsprottnu grasi. Möl er í
fjörunni og ógnarflækjur af þangi fljóta á víkinni eins og hárflóki sjódauðra.
[…] Á björtum degi er staðurinn fagur en annars er allt eins þrúgandi og
grafartekt í rigningu. Sjávarþoka plagar staðinn. (239, mín skáletrun)
Líkt og Ayuningtyas staðhæfir, þá ríkir „óhugnanlegt andrúmsloft“
á Illugastöðum.60 Þær myndir sem birtast í þessari tilvitnun („hárf-
lóki sjódauðra“ og „grafartekt“) draga fram hughrif um hið ókenni-
lega, hryllilega og eyðilega. Slík stemning rímar augljóslega við og
segir fyrir um bæði morðin og þá erfiðleika sem Agnes gengur í
59 Á ensku segir: „the cut grass makes a gasping sound“ sem hér er þýtt sem „grasið sýpur hveljur“.
Tengingin við aftöku á höggstokk er skýr í báðum tilfellum. Sjá Kent, Burial Rites, 103.
60 Ayuningtyas, „Deconstructing the Stereotype of Women“, 77.
INGIBJÖRG ÁGÚSTSDÓTTIR