Milli mála - 2022, Side 116

MILLI MÁLA
Milli mála 14/1/2022 115
Arnór Ingi Hjartarson
Háskóla Íslands
Laumast út um bakdyrnar
Höfundur og sköpulag konunnar í
A hora da estrela eftir Clarice Lispector1
„Ég sver að þessi bók er sett saman án orða. Hún er þögul ljósmynd.
Þessi bók er þögnin sjálf. Þessi bók er spurning.“2 Hér mælir sögumaður
skáldsögunnar A hora da estrela (1977), sem kalla má Stund stjörnunnar á
íslensku, eftir brasilíska rithöfundinn Clarice Lispector. Kannski mætti
ætla að allar bækur séu spurningar, en þeim er alla jafna einnig mætt með
ákveðinni kröfu um að þær feli í sér svör og jafnvel að höfundur sögunnar
hafi þau á reiðum höndum, þótt hann kunni að halda þeim þétt að sér.
Oft er það vissulega lesandinn sem leitar uppi svörin, ljáir þau verkinu eða
skapar merkinguna sjálfur. Stundum er honum sýnd en ekki gefin veiðin.
Í tileinkun höfundarins (í raun og veru Clarice Lispector – eins og tekið er
fram innan sviga) segir: „Þetta er ókláruð bók því hana skortir svar. Svar
sem einhver í heiminum gæti gefið mér. Þér?“3
1 Dag nokkurn fyrir ekki margt löngu fékk ég óvæntan tölvupóst frá Ástráði Eysteinssyni, prófessor
í almennri bókmenntafræði við Háskóla Íslands, alla leið frá útlöndum og innihélt hann ljósmynd
af fyrstu síðu Stundar stjörnunnar, en ég hafði hvorki komist í kynni við Clarice Lispector né þessa
stórmerkilegu skáldsögu. Kann ég Ástráði bestu þakkir fyrir að hafa opnað fyrir mér þær dyr og
ekki síður fyrir yfirlestur, umræður og ráðgjöf við ritun þessarar greinar. Einnig ber að þakka nafn-
lausum ritrýnum á vegum tímaritsins Milli mála fyrir góðan og gagnlegan lestur.
2 Lispector, Hour of the Star, 8. Hér eftir verður vísað til þessarar útgáfu bókarinnar með blaðsíðutali
innan sviga. Ég hef íslenskað tilvitnanir úr millimálinu, ensku, og þó með frummálið til hlið-
sjónar. A hora da estrela var upphaflega gefin út árið 1977, skömmu áður en höfundurinn lést, og
hefur sagan í tvígang verið þýdd á ensku, fyrst árið 1922 af Giovanni Pontiero og síðar árið 2011
af Benjamin Moser. Sá síðarnefndi ritaði nýlega ævisögu Lispector, Why This World. A Biography of
Clarice Lispector, og hefur komið að fjölda þýðinga á verkum hennar sem þýðandi og ritstjóri. Hér
verður fyrst og fremst stuðst við þýðingu hans á verkinu.
3 Lispector, Hour of the Star, xvi. Einhverjum kann að þykja þessi þérun þarna í lokin einkennileg,
en á frummálinu hljóðar þetta svo: „Esta história acontece em estado de emergência e de calami-
dade pública. Trata-se de livro inacabado porque lhe falta resposta. Resposta esta que alguém no
mundo ma dê. Vós?“ Vissulega hefði ég getað haldið mig hér nær ensku þýðingu Mosers (og