Milli mála - 2022, Qupperneq 165

MILLI MÁLA
164 Milli mála 14/2/2022
kann þýðandi millimálstextans að hafa hugsað á svipuðum nótum.
Íslenski þýðandinn taldi sig eflaust vera að gera markhópnum greiða
með því að færa þýðinguna nær viðmiðum hans. Þekkt er að lengi vel
voru ljóð þýdd yfir á hið séríslenska fornyrðislag þó að bragarháttur
frumtextans væri allt annar eins og dæmið um Paradísarmissi sýnir.
Enn er heimfærsla stunduð í einhverjum mæli, t.d. er mælieiningum
iðulega breytt sem og staðarnöfnum, auk þess sem þéringum er
gjarnan snúið í þúanir. Sú algenga nálgun þýðenda að leitast við að
ná fram áhrifajafngildi felur síðan í sér óhjákvæmilega aðlögun að
bókmenntakerfi markmálsins eins og áður greinir. Allt getur þetta
haft afgerandi áhrif á það hvaða stefnu þýðandinn tekur og sá eða
sú sem þýðir úr millimáli þarf að gera sér grein fyrir því um leið og
viðkomandi hlýtur að laga þýðinguna úr millimálinu að einhverju
leyti að sínum markhóp. Við þessu má á vissan hátt bregðast með því
að hafa þýðingar á öðrum millimálum til hliðsjónar, þó að það geti
reyndar skapað önnur vandamál í leiðinni.
Þegar öll kurl koma til grafar verður seint fram hjá því komist að
millimálsþýðing er þýðing á þýðingu. Þar með eru fleiri tungumál
komin til sögunnar, vegalengdin frá upprunalega textanum orðin
meiri, og hvort sem okkur líkar betur eða verr flytur hvert tungu-
mál með sér sinn menningarheim sem hefur margslungin áhrif á
þýðingarferlið og það á báðum endum. Þau áhrif geta flækst fyrir
enda þarf þýðandi að lifa sig inn í heim sögunnar sem glímt er við.58
Þetta hefur aftur orðið til þess að víða á Norðurlöndum hafa þýðinga-
sjóðir neitað að styrkja slíkar útgáfur.59 Ef sú yrði raunin hér færum
við á mis við bókmenntaverk frá ótal löndum, m.a.s. Evrópulöndum.
Við eigum ekki einu sinni fólk sem er þjálfað í að þýða bókmennta-
texta af sumum af fjöltöluðustu málum heimsins, hvað þá hinum.
Meðan svo er auðga þýðingar úr millimálum bókmenntir okkar og
veita okkur innsýn í marga menningarheima sem ella hefðu legið
óbættir hjá garði. Það er heldur ekki sjálfgefið að þær skili ein-
kennum upprunalega textans verr en beinar þýðingar og auðvitað
geta þær verið og eru oft prýðileg bókmenntaverk sé tekið mið af
millimálsþýðingunni sem lá til grundvallar.
58 Lydia Davis, rithöfundur og þýðandi, ræðir þessa innlifun í ritgerðinni „Twenty-One Pleasures of
Translating (and a Silver Lining), Essays Two, 11.
59 Alvstad, „Arguing for indirect translations in twenty-first-century Scandinavia“, 150.
ÞEGAR ÞÝTT ER ÚR MILLIMÁLI
10.33112/millimala.14.1.7