Skessuhorn - 20.12.2022, Síða 67

ÞRIÐJUDAGUR 20. DESEMBER 2022 67
SÍLDARVINNSLAN HF. SENDIR STARFSMÖNNUM OG ÖLLUM
LANDSMÖNNUM HUGHEILAR JÓLA- OG NÝÁRSKVEÐJUR
Magnús segir að þau komi stundum
alveg tilbúin í koll hans, með heiti
og öllu. „Séra Matthías myndi hafa
sagt að þetta væri inspirasjón,“
segir hann brosandi. „Í þá daga var
sáralítill grundvöllur fyrir mynd­
listarmenn að vinna – og er það
varla enn. Það var ekki hægt að ætl­
ast til þess að almenningur, sem var
að leita sér að einhverju til að setja
upp á vegg, gúteraði eitthvað svona
drasl frá manni. Einhverntíma um
1967 var ég spurður að því hvað ég
teldi brýnast og ég sagði að ég vildi
láta banna Íslendingasögurnar og
friða síldina. Það kom líka á daginn
að síldin var í andarslitrunum.
Og þegar embættismenn tóku sig
til og gerðu eitthvað fyrir listina
hnýttu þeir því gjarnan aftan við
að það ætti helst að vera eitthvað
til að myndskreyta Íslendinga­
sögurnar. Ég er reyndar mikill
unnandi þeirra, en með hagsmuni
myndlistar innar í huga hefði verið
nauðsynlegt að banna þetta. Einu
sinni var ég svo róttækur í mér
að ég vildi gera verk, ljósmynda
þau og eyðileggja svo. Mér fannst
enginn vettvangur fyrir þau og vildi
viðurkenna og vekja athygli á þeirri
staðreynd. Það var lítill skilningur á
því sem maður var að gera á þessum
árum.“
Fleiri óknyttadrengir
Magnús gerði ýmislegt fleira hug­
kvæmt um þetta leyti. „Ég gerði
mér hugmyndir um að ég gæti
gagnast íslensku þjóðfélagi með
því að móta umhverfi. Ég ætlaði
þá að fara að hanna barnaleikvelli.
En þar reyndist við ramman reip að
draga því þá var starfandi svokölluð
leikvallanefnd í Reykjavík. Þeirra
draumur um leikvöll var að hafa
malbikaðan flöt og gæslukonu í
skúr úti í horni sem sæi vel yfir
börnin auk stöku rólu og vegasalts
sem stæði upp úr malbikinu. Páll
Líndal sem þá gegndi ýmsum
embættum fyrir Reykjavíkurborg
fékk mig til að skoða þetta, en
ég var þá búinn að vinna örlítið í
svona málum í Kaupmannahöfn.
Ég vildi nota grjót, vatn og sand til
að móta náttúrulegt landslag. En
það mátti ekki því börnin máttu
ekki bleyta sig og ekki skíta sig út.
Ég man t.d. að ég var með tillögu
um hæðótt landslag með göngum
í gegn úr stórum steypurörum. Þá
sagði formaður leikvallanefndar að
það þýddi ekki neitt, þau yrðu bara
notuð til að skíta í. Og ein kona
sagði: „Hvað ef óknyttadrengur
lokar barn inni í göngunum?“ Ég
benti á að það væru fleiri útgangar.
En þá sagði hún: „En það geta verið
fleiri óknyttadrengir!“ Svo þetta
var vonlaust, ég gafst upp og fór að
vinna að öðrum verkefnum, t.d. að
leikmyndagerð fyrir sjónvarpið.“
Verkefni Magnúsar voru fjöl­
breytt á þessum árum. „Síðar
gerði ég líka nokkrar leikmyndir
fyrir Þjóðleikhúsið – það var
mjög indælt; þarna var skemmti­
legt fólk, ég var yfirleitt sjálfs míns
herra og enginn minntist á ónytta­
drengi. Ég tók líka að mér að setja
upp sýningar, var bæði hönnuður
og framkæmdastjóri. Þarna var ég
komin út í þrívítt form. Í Gallerí
SÚM sýndi ég það sem ég kallaði
Visual póetry ­ ekki nógu ljóðrænt
til að vera ljóð og ekki nógu sjón­
rænt til að vera myndlistarverk. Ég
notaði oft tilvitnanir í gríska goða­
fræði með skírskotun til nútímans,“
segir Magnús.
Þotuhreiðrið
Þotuhreiðrið við Leifsstöð er eitt
þekktasta verk Magnúsar og er
afrakstur hugmyndasamkeppni um
listaverk við flugstöðina árið 1986.
Tjörnina í kringum verkið hann­
aði Magnús líka og hún er hluti af
því. „Ég hef oft notað vatn til að
einangra verk frá umhverfinu og
jafnvel að það speglist í því,“ segir
hann. „Ég gerði seríu sem hét ágrip
af sögu flugsins. Ég er ekki einn um
það að hafa heillast af flugi. Alla
hefur dreymt um að geta flogið, ég
man varla eftir mér öðruvísi en að
hafa dreymt að ég væri að fljúga.
Það vildi ég gjarnan endurtaka
þegar ég vaknaði, en datt þá auð­
vitað um koll.“
Embættismaðurinn
stóðst áhlaupið
Við ræðum um annað verk þar sem
titillinn segir sitt, það er Minnis­
merkið um óþekkta embættis­
manninn sem stendur við Tjörnina.
Aðspurður um það segir Magnús:
„Maður hefur oft á tíðum mætt
embættismönnum sem eru svo­
lítið steinrunnir að ofanverðu, þar
með talið heilabúið. Ég er mjög
Byrðar sögunnar, verk Magnúsar á Kirkjubæjarklaustri þar sem var nunnu-
klaustur fram að Siðaskiptum. Þjóðsaga segir að uppi á Systrastapa sé legstaður
tveggja nunna sem hafi gerst brotlegar og verið brenndar á báli. Önnur hafði selt
sig fjandanum og lagst með karlmönnum. Hin hafði talað óguðlega um páfann.
Eftir siðaskiptin var seinni nunnan talin saklaus og á leiði hennar óx fagur gróður
en á leiði hinnar var gróðurlaust. Verkið á sér rætur í þessari sögu. Ljósmynd:
Hildigunnur Johnson.
Verkið Grettistak, við Höfða á Akranesi. „Hugmyndin varð til þegar mér var hugs-
að til þeirrar kynslóðar sem nú sest til hvíldar og þeirra handa sem skapað hafa
á þessari öld næstum öll þau mannvirki sem þjóðin á og nýtur í dag, með hugviti,
stórhug og striti.“
Framhald á næstu opnu