Skessuhorn - 20.12.2022, Blaðsíða 86

ÞRIÐJUDAGUR 20. DESEMBER 202286
Í blíðviðri nóvembermánaðar sett­
ist blaðamaður Skessuhorns niður
með Álfheiði Björk Marinósdóttur
kennslustjóra á Hvanneyri. Sam­
talið á sér stað á heimili hennar og
Þórarins Sigurðssonar í Borgar­
nesi. En það er ljóst að verið er að
ræða við ekta Skagfirðing. „Ég er
fædd og uppalin á Álfgeirsvöllum í
Lýtingsstaðahreppi hinum forna,“
segir Álfheiður. Ertu sem sagt Lýt­
ingur? „Já, ég er Lýtingur ofan á
allt annað! Það þótti reyndar ekki
merkilegt að vera Lýtingur í Skaga­
firðinum í gamla daga, þar væru
bara búskussar sem hefðu meira
gaman af því að skemmta sér og
rápa á bæi en að sinna búskapnum.
En þegar ég er að alast upp, fædd
1959, heyrði ég alls konar sögur af
Lýtingum,“ segir hún og hlær. Hún
er fædd í mars og ljósmóðirin rétt
náði í bæinn í stórhríðinni sem þá
var áður en hún skaust í heiminn,
það fimmta af sex börnum foreldra
sinna, Guðlaugar Egilsdóttur og
Marinós Ásvalds Sigurðssonar.
Vorin lifa í minningunni
Foreldrar Álfheiðar hófu búskap
á Álfgeirsvöllum um 1945. „Pabbi
tók við búi af afa sínum og ömmu.
Þau voru af kynslóð sem lifði gríðar­
legar breytingar, slógu með orfi og
ljá og upplifðu líka alla vélvæð­
inguna, framræsluna og virkjan­
irnar,“ segir Álfheiður. Heimaraf­
stöð var á bænum frá 1929 allt fram
til ársins 1972 þó svo að veituraf­
magn væri komið á næsta bæ. „Svo
ég ólst upp við að í vondu veðri
yrði rafmagnslaust og kýrnar þá
mjólkaðar með höndum,“ segir
Álfheiður. „Það var blandað bú
heima, um 250 fjár og 16­20 kýr,
ekta vísitölubú. Svo voru alltaf
einhver hross.“ Álfgeirsvellir eru
framan við Varmahlíð vestan megin
í Skagafirðinum, í Efribyggð.
„Bæirnir þarna standa frekar hátt, í
200­250 metra hæð yfir sjó,“ segir
hún. „Svo við höfðum dásamlegt
útsýni út fjörðinn og yfir eyjarnar
á Skagafirðinum. Vorin þarna eru
mínar bestu bernsku minningar;
þegar sólin skoppaði yfir hafflöt­
inn og kom svo upp á bak við fjöllin
í Út­Blönduhlíð. Vormorgnarnir
voru ógleymanlegir.“
Laumaðist burt
Í þá daga voru börn með í öllum
verkum og sendiferðum. Þegar Álf­
heiður komst á unglingsárin fór
hún að vinna á vélum eins og gekk
og gerðist. Annríkið hófst um leið
og fór að vora. „Þá þurfti að plægja,
tæta flög og valta. Maður sat á vél­
inni og keyrði hring eftir hring,
oft á kvöldin og fram í nóttina.
Það var ekki amalegt að slá gras í
sumarnóttinni,“ segir hún. Systk­
inin höfðu alltaf einhver verk, voru
send í allskonar snúninga, náðu í
mjólkina og sóttu og ráku kýrnar,
gáfu kálfum og ráku úr túnum.
„Stundum fannst manni alveg nóg
um og laumaðist eilítið frá til að
heyra ekki þegar kallað var,“ segir
Álfheiður. Elsta og yngsta systkinið
voru strákar og fjórar stelpur í
milli, hún yngst stelpnanna. „Við
krakkarnir þurftum t.d. á sumrin
að ganga frá eftir hádegismatinn,
sópa gólf og fleira. Ég man að yngri
bróðir minn vildi gjarnan leika fyrst
og fara svo í verkin, því verkefnalist­
inn var langur og honum fannst að
annars gætum við ekki leikið okkur.
En ég vildi frekar taka verkin fyrst,“
segir hún og hlær. „Við höfum
alltaf verið góðir vinir, það eru bara
18 mánuðir á milli okkar í aldri.
Hann býr í Stykkishólmi og eitt af
því sem við gerum er að taka saman
slátur á haustin og höfum gert það
í tuttugu ár.“ Bróðirinn heitir Álf­
geir og bæði hafa þau fengið nöfnin
sín frá æskuslóðunum. „Álfgeir var
landnámsmaður á Álfgeirsvöllum,“
segir Álfheiður. Tvær systur hennar
búa á Akureyri og skruppu í slátur­
gerð til hennar og Álfgeirs síðast­
liðið haust.
Amma reri til fiskjar
Blaðamaður spyr nánar um bak­
grunninn. „Pabbi var hálfur Skag­
firðingur og hálfur Vestfirðingur,“
segir Álfheiður. „En mamma var
Skagfirðingur í báðar ættir og var
alin upp í Vallhólmi. Foreldrar
hennar bjuggu lengi á Miðgrund
í Blönduhlíð. Ingibjörg Björns­
dóttir móðuramma mín hafði
einmitt mikið dálæti á Sigurjóni
Rist vatnamælingamanni því hann
kom alltaf við hjá þeim þegar hann
vann við mælingar í Héraðsvötn­
unum.“ segir hún. Af því sem á
eftir kemur er ljóst að nefnd Ingi­
björg hefur verið kjarnorkukona.
„Amma og afi Egill bjuggu fyrstu
búskaparárin sín úti á Skaga en
fluttu inn á Reykjaströnd 1921 og
þar réri hún til fiskjar með köll­
unum á Ströndinni sem ung kona.
En þeir vildu ekki hafa hana upp á
hlut svo hún fékk bara það sem hún
dró. Þessu gleymdi hún aldrei, en
sagði að það hefði samt oft verið
hún sem kom með stærstan hlut að
landi. Amma var fædd 1896 og dó
101 árs gömul árið 1997. Svo þarna
erum við að líta langt aftur í tím­
ann. Þó þarf ekki endilega að fara
svona langt til þess að konur væru
ekki taldar gjaldgengar,“ segir Álf­
heiður.
Ljósfaðir
Við ræðum áfram um ræturnar í
Skagafirðinum. Egill Gottskálks­
son langa langafi Álfheiðar og afi
og alnafni Egils afa hennar bjó á
Skarðsá í Sæmundarhlíð. Hann
var sagður góður búhöldur og var
í sveitarstjórnarmálum í Skagafirði
ásamt því að vera farsæll ljósfaðir
sem tók á móti einhverjum 600
börnum í heiminn á sinni tíð. Og
talið berst líka að sterkum konum
í ættinni. „Amma Ingibjörg átti
átta börn en missti eitt,“ segir Álf­
heiður. „Mamma var númer þrjú í
röðinni og hún fór í fóstur tæplega
eins árs til afa síns og ömmu í Bakka
í Vallhólma, það var örugglega gert
til að létta á heimilinu. En tólf eða
þrettán ára fór hún svo að vinna
fyrir sér og var í Húsey hjá Felix og
Efemíu sem þar bjuggu. Ég held að
mamma hafi alltaf búið við ágætis
atlæti þó hún færi snemma að vinna
fyrir sér. Hún átti alltaf gott sam­
band við foreldra sína og systkini;
þau eru öll dáin.“
Nám eftir barnaskóla
Þegar Álfheiður komst á unglings­
aldurinn stóð allt eins til að hún færi
í gagnfræðaskóla á Sauðárkróki. En
stúlkan var þversum og vildi heldur
fara til Akureyrar í skóla. Það gekk
eftir og þá fékk hún inni hjá annarri
móðursystur sinni af tveimur sem
þar bjuggu og var í fæði hjá hinni. Á
Akureyri fór Álfheiður í landspróf.
Svo orsakaðist að hún féll þar í einu
fagi, það var í ensku. „Þeir nem­
endur sem höfðu fallið í einhverju
á landsprófi fóru í 4. bekk, þá tók
við virkilega skemmtilegt ár,“ segir
Álfheiður. Námið gekk vel og um
vorið ákvað hún að fá sér vinnu
og var eitt ár hjá Íspan á Akureyri.
„Svo fannst mér ég þurfa að mennta
mig meira og sótti um í Samvinnu­
skólanum á Bifröst. Ég fékk ekki
inni þar, annars hefði ég kannski
orðið kaupfélagsstjóri,“ segir hún
og hlær. „En þá fór ég í búfræðina
á Hvanneyri. Hún var þá eins árs
nám sem nú er tvö ár. Við vorum
fyrir bragðið í skólanum frá morgni
til kvölds og á laugardagsmorgnum.
En þetta var mjög skemmtilegt og
ekki síður praktískt nám.“
Góður skóli á
Hvanneyri
Það var ekki alltaf verið að fara
milli landshluta í þá daga. Þegar
Álfheiður lagði af stað norður vorið
1978 var allt orðið grænt á Hvann­
eyri, kýrnar komnar út og grasið
komið vel af stað. „En það hafði
ríkt norðanátt lengi og þegar við
komum yfir Holtavörðuheiðina er
Fólk þarf að viðra vængina til að læra að fljúga
Rætt við Álfheiði Björk Marinósdóttur kennslustjóra við
Landbúnaðarháskóla Íslands á Hvanneyri
Álfheiður Björk.
Þórarinn og Álfheiður á siglingu sumarið 2020. Hjólatúr til Grundfør norðan við Árósa í júlí 1982.
Hluti nemendahópsins úr búvísindanáminu á Hvanneyri í útskriftarferð sumarið
1989 ásamt viðhengjum. Álfheiður fremst til vinstri.
Hús fjölskyldunnar í Vanderup kvatt og lagt af stað til Íslands árið 1998.