Úrval - 01.12.1952, Page 20

18
ÚRVAL
okkur á þetta. Stundum birtist
þessi verndargripatrú í hinum
fáránlegustu myndum. 1 sýn-
ingarskápum safna má stund-
um sjá — mér liggur við að
segja stoppaða villimenn — sem
eru svo þaktir smáhlutum að
ekki er nálinni niður stingandi.
Við hvítu mennirnir horfum
gegnum glerið í sýningarskápn-
um og brosum að galdramann-
inum. Hjátrú, segjum við.
Heimskuleg hjátrú, segja sum-
ir. En hjátrú er aðeins orð, það
er engin skýring. Nei, hug-
myndin um mátt dauðra smá-
hluta er trú frumstæðra manna,
og hún er óbifanleg.
Stundum er trúin á dauða
hluti sameign fjöldans. Heilir
ættflokkar eru sammála um að
einn eða annar dauður hlutur
sé þeim heilagur — það getur
verið steinn, tré, kofi eða hvað
sem er. Vísindin sem allt vilja
binda í kerfi kalla þessa frum-
stæðu trú fetich (skurðgoða-
dýrkun). Stundum mega menn
ekki snerta einhvern dauðan
hlut eða vera á einhverjum til-
teknum stað. Ef bannið er brot-
ið eiga menn á hættu að missa
lífið; þetta kallast tahu (bann-
helgi). Loks er enn ein notkun
dauðra hluta, sem mjög hefur
tíðkast á öllum menningarstig-
um. Ég á hér við þá muni sem
lagðir eru í gröf með látnum
mönnum. Hinn dauði þurfti að
hafa eitthvað með sér í gröf-
ina. Hversvegna? Fyrst og
fremst vegna þess að flestar
frumstæðar þjóðir ímynduðu
sér að dauðinn væri upphaf
ferðar, er lyki einhversstaðar
þar sem hinn látni fengi sama-
stað. Hjá egyptum sjáum við
gleggst dæmi þess að lagðir eru
1 gröfina allskonar munir sem
ætla má að létt geti hinum látna
ferðina: vagnar, bátar, hestar,
ferðaföt og matur, og með því
að ferðalangurinn getur Ient í
hættum, fær hann með sér
vopn, boga, örvar, skildi og
stríðsaxir og auk þess fjöl-
marga verndargripi til verndar
gegn óhöppum. En þegar hinn
látni kemur á áfangastað er
gott fyrir hann að hafa í kring-
um sig hluti sem hann átti og
notaði í lifanda lífi svo að hann
þurfi ekki að afla sér nýrra,
sem gæti verið erfitt eða jafn-
vel ógerlegt. Hinn dauði fær
þannig með sér í gröfina svo
mikið af allskonar munum, sem
hann átti í lifanda lífi og hon-
um þótti vænt um, að erfitt
getur orðið að koma þeim fyr-
ir, og þá er gripið til þess ein-
falda ráðs að brjóta þá og
hlaða brotunum þannig að
meira rúmist í gröfinni. Þetta
ráð sýnir okkur greinilega, að
hinir dauðu hlutir voru á ein-
hvem dularfullan hátt taldir
lifandi. En við greftrunina áttu
peir a'ö deyja og rísa síðan upp
aftur með eiganda sínum. Ur
því að þeir áttu að deyja gerði
ekkert til þó að þeir væru
brotnir, þeir yrðu áreiðanlega
heilir þegar þeir risu upp aft-