Saga - 2020, Blaðsíða 87

gröftur við sóknarkirkju hefði um aldaraðir verið talinn sjálfsagður
enda væri það „í alla staði bæði eðlilegast og viðkunnanlegast, að
þeir, sem lifað hafa og dáið í sömu sókninni, hljóti hinzta hvíldar -
staðinn í hinum sameiginlega vígða grafreit bygðarinnar“.86 Al mennt
séð taldi hann heimagröft einnig óheppilegan þótt ekki væri nema
vegna þess hve hætt væri við að viðhaldi grafreita yrði ábótavant
þegar jarðir skiptu um eigendur og við tæki fólk sem ekki væri bundið
„neinum ræktarböndum“ við þá er í grafreitnum hvíldu. Hélt hann
þessu sjónarmiði til haga í fleiri umsögnum á löngu tímabili.87
Þá benti Jón Helgason á að erlendis væri víðast hætt að leyfa
einka grafreiti. Í Danmörku mætti heita að tekið hafi verið fyrir slík
leyfi með stjórnvaldsúrskurði 1885 nema sérstakar kringumstæður
væru fyrir hendi. Með þessu tók hann að marka nýja stefnu um
heimagrafreiti sem byggði á að þeir brytu gegn kirkjulegri hefð um
sameiginlega sóknarkirkjugarða og væru auk þess líklegir til að
vinna gegn góðri greftrunarmenningu er viðhaldi þeirra yrði ekki
sinnt. Vildi hann að hér væri fylgt fordæmi frá Danmörku og heima-
grafreitir bannaðir. Einu ástæðuna sem hann áleit gefa tilefni til
undan tekninga frá þessari meginstefnu má væntanlega kalla sér -
íslenska á þessum tíma, sem sé að líkflutningar væru sérlega tor -
veldir.88 Hann viðurkenndi þó að við afgreiðslu einstakra umsókna
yrði að taka mið af nýlegum fordæmum uns ný stefna yrði birt sem
almenn stjórnvaldsákvörðun.89 Varð biskupi að ósk sinni er stjórnar -
ráðið tók áskorun hans til greina eins og síðar verður sýnt.
Þar var þó aðeins um tímabundið ástand að ræða en ný kirkju-
garðalög frá 1932 heimiluðu ráðherra að veita leyfi fyrir heimagraf-
reitum. Í umsögn um umsókn frá Reykjum í Reykjahverfi (1933)
tjáði Jón Helgason sig um ákvæðin um heimagrafreitina í nýju lög-
unum. Leit hann svo á að ákvæðin hefðu komið inn fyrir slysni. Þó
bæri að gæta þess að aðeins væri um heimildarákvæði að ræða en
ekki lagaskyldu. Þó nægði ákvæðið að hans mati til að „æra upp í
mönnum heimagrafreitasultinn“.90 Þar væri ekki síst um að kenna
hve stjórnvöld hefðu verið fús til að veita leyfi. Áleit hann bersýni-
átökin um útförina 85
86 ÞÍ. Stjórnarrráð Íslands, 1. skrifstofa. B/690-1. Bréfasafn. Biskup til stjórnar -
ráðsins 26. mars 1917.
87 Sama heimild.
88 Sama heimild.
89 Sama heimild.
90 ÞÍ. Stjórnarráð Íslands, 1. Skrifstofa. B/690-1. Bréfasafn. Biskup til stjórnar -
ráðsins 30. júní 1933.