Saga


Saga - 2020, Blaðsíða 175

Saga - 2020, Blaðsíða 175
Þetta getur gengið mann fram af manni, þannig að hver tekur upp eftir öðrum og fer jafnvel að trúa því að hugdetturnar séu staðreyndir (Ármann víkur að einu frægu dæmi um þetta, að Snorri sé höfundur Egils sögu). En svo kemur alltaf, fyrr eða síðar, einhver eins og Auður Ingvarsdóttir sem leggur fram andstæða hugdettu og hleður að henni jafnveikum rökum og spyr réttilega: Á ekki að taka jafnmikið mark á þeim? Og þá verður gjarnan fátt um svör og helsta viðbragðið að láta eins og ekkert hafi í skorist. Ég geri þetta að sérstöku umtalsefni af því að ég held að það varpi ljósi á þær áhyggjur sem svífa mjög greinilega yfir vötnunum í seinni helmingi þessa rits. Það eru áhyggjurnar af sannleiksgildi Landnámabókar og kenni- valdi þeirra sem telja sig hafa vit á því hvað sé satt og logið í henni. Ármann fjallar um hvernig trúin á sannleiksgildi Landnámu er eins og álög á þjóðar- sálinni. Hann greinir ádeilu Kristínar Geirsdóttur á fræðimennsku Svein - bjarnar Rafnssonar og sýnir skýrt hvers vegna það skipti Kristínu svo miklu máli að fá að trúa því að Landnámabók sé sönn. Hann setur það í samhengi við þær hröðu samfélagsbreytingar sem gengu yfir Ísland á tuttugustu öld og þörfina fyrir goðsögur sem veittu tengsl við fortíðina og þar með huggun og traust í umróti aldarinnar. Marion Lerner bregður ljósi á það sama frá öðru sjónarhorni. Hún fjallar um hvernig nýjar samfélagshreyfingar á fjórða áratug tuttugustu aldar — ferðafélög — sóttu fyrirmyndir og kraft í sögur um landnám Íslands. Þar er það raunar hugmyndin um landnám sem slík, fremur en endilega sannleiksgildi Landnámbókar í einstökum atriðum, sem skipti meginmáli þó ekki sé að efa að almenn tröllatrú á sannindin hafi blásið mjög í glæðurnar. Marion dregur það ekki fram, en dæmið sem hún tekur af ferðafélögum sýnir afar vel hvernig þetta snýst í raun og veru allt saman um eignarhald. Ferðafélögin vildu eigna sér óbyggðirnar, helga þær sínu gildis- mati og sinni menningu, þeirri skoðun að landið hafi annan og meiri tilgang en bara að framleiða sauðakjöt, og að skrifstofumenn og búðarlokur úr bæj- unum eigi sama rétt og gangnamenn og landpóstar að ferðast um það og njóta þess. Þessar skoðanir voru, þegar þær komu fram, algerlega nútímaleg- ar og áttu sér bókstaflega engar rætur í íslenskri sögu eða menningu. Samt fór ferðafélagsfólk, og raunar öll sú kynslóð sem stóð í því að tosa íslenskt samfélag inn í nútímann, létt með að finna í þjóðararfinum fyrirmyndir og réttlætingar fyrir því sem þau voru að gera. Kristín Geirsdóttir var af þessari kynslóð og hún upplifði það þannig að fræðimenn eins og Sveinbjörn væru að taka frá sér eitthvað sem henni var kært, og skipti hana máli, en skipti þá engu máli enda lögðu þeir ekki fram neitt nýtilegt í staðinn fyrir það sem þeir höfðu rifið niður. Það er nokkuð til í þessu og má segja að þarna liggi hundurinn grafinn: Fræðasamfélagið hefur viljað eigna sér Landnámabók til niðurrifs á afviknum stað og ekki boðið upp á neina samræðu við almenning um málið. Helgi Þorláksson skynjar þessa spennu og reynir (í báðum grein- um sínum) að berja í brestina en tekst aðallega að sýna fram á hversu óbrú- anleg þessi gjá hefur orðið með árun um. Helgi bendir á að það sé alsiða utan ritdómar 173
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200
Blaðsíða 201
Blaðsíða 202
Blaðsíða 203
Blaðsíða 204
Blaðsíða 205
Blaðsíða 206
Blaðsíða 207
Blaðsíða 208
Blaðsíða 209
Blaðsíða 210
Blaðsíða 211

x

Saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Saga
https://timarit.is/publication/775

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.