Saga - 2020, Blaðsíða 171

úr tiltækum myndum merkingarberandi frásögn. En þó hefði á sumum
stöðum mátt gera meira úr myndefninu. Sem dæmi má taka kaflann um
Regínu Þórðardóttur og þær 11 myndir sem sýna hana í ýmsum hlutverkum
frá 1936–1966. Burtséð frá því að áreiðanlega hefði mátt finna fleiri myndir
af Regínu í hlutverkum sem segir frá í meginmáli og sem hefðu örugglega
stutt við þá frásögn, segja þessar ellefu myndir dálitla sögu um þróun leik-
húsljósmynda. Þær eru í upphafi í ætt við uppstillingar en verða expressjón-
ískari þegar kemur inn á sjöunda áratuginn. Í þeirri þróun myndmáls má
hugsanlega finna vísbendingu um að leikstíll breytist og færist nær þeim
natúralisma sem sagður er einkenna skóla Konstantíns Staníslavskíj og Lees
Strasberg.
Það ber flest að sama brunni, að Stjörnur og stórveldi hefði að líkum orðið
heillegri og læsilegri bók ef að verkinu hefði komið ritstjóri sem hefði getað
dregið úr útúrdúrum höfundar eða að minnsta kosti lagað þá þannig að
meginmálinu að betra flæði hefði úr orðið ásamt því að gera uppsetningu
efnisins skýrari. Ritstjóri hefði væntanlega líka farið þess á leit við höfund -
inn að hann drægi saman úr æviskeiðum og starfsferli þessara 11 leikara og
leikkvenna í sérstökum kafla þær meginlínur sem rekja má um þróun leik-
listar á þessum tíma. Nú verður lesandinn sjálfur að spá í það, sem er vissu-
lega spennandi viðfangsefni, en spyrja má hvort lesandi leggi í þá vinnu
með 11 meginkafla og 61 rammagrein að moða úr. Fagleg ritstjórn hefði
væntanlega leyst úr því. Fagleg ritstjórn hefði líka örugglega gætt að próf-
arkalestri, það er leitt að sjá í jafn vönduðu riti og bók Jóns Viðars augljósar
prentvillur og „copy/paste“-villur. Sem dæmi skal ein augljós prentvilla
nefnd sem flokkast undir hreinan klaufaskap: Í myndatexta á bls. 54 er
myndin sögð frá æfingu á Rekkjunni í Þjóðleikhúsinu 1942!
Að endingu stendur þó eitt upp úr: Stjörnur og stórveldi er skrifuð af
mikilli þekkingu á viðfangsefninu og greinilegt er að höfundur hefur einskis
látið ófreistað að leita fanga sem víðast til að gera efninu sem best skil. Auk
þess er bókin skrifuð af fágætri ástríðu á efninu sem beinlínis laðar lesand-
ann til löngunar á að verða sér úti um frekari fróðleik. Þessir eiginleikar,
þekkingin og ástríðan, gnæfa yfir það sem betur má fara.
Jakob S. Jónsson
ritdómar 169