Saga


Saga - 2020, Blaðsíða 190

Saga - 2020, Blaðsíða 190
Restin af ágripinu um sögu danskra lækninga er tekin upp úr stuttum kafla úr Dagligliv í Danmark frá 1969. Íslenska lækningasagan á næstu tíu síðum (155–164) er fróðleikshopp fram og aftur með svipuðum hætti og í öðrum köflum en síðan er tekið til við ýmsar greinar íslenskra lækninga frá alþýðulækningum til lærðra. Sums staðar er bergmál af fordómum Vil - mundar eins og þegar Thomas Bartholin og Jón lærði eru nánast lagðir að jöfnu. Jón var vissulega merkilegur fyrir sjálfsaflamenntir sínar. Hann fékkst við lækningar og var á dögum um svipað leyti en Bartholin var formlega lærður prófessor sem hafði numið við helstu læknaskóla Evrópu, stundaði læknisfræði og fylgdist vel með nýjungum fræðanna, til dæmis suður í Hollandi þar sem hann var við nám og rökræddi við Worm í bréfum um blóðrásarkenningar Harveys. Hann rak líka líkskurðarleikhúsið sem Simon Paulli hafði stofnað. Að leggja Bartholin og Jón að jöfnu með svo samheng- islausum hætti lýsir fáfræði. Sjöundi kafli um sjúkdóma og samfélag (185–211) er bitastæður um margt. Samhengi húsakynna og sóttarfars er áhugavert og margt fróðlegt er um sjúkdóma. Nú hefur Jón Steffensen tekið við af Vilmundi við að skrifa í gegnum höfund og smávegis er tekið orðrétt úr bók Sigurjóns Jónssonar frá 1944 (Sóttarfar og sjúkdómar á Íslandi 1400–1800) á bls. 197. Á bls. 200 eru tæp- ar fjórar línur teknar orðrétt frá Jóni Steffensen en aðeins þrjú síðustu orðin innan tilvitnunarmerkja. Á næstu síðu er ein efnisgrein nær orðrétt úr grein Gísla Gunnarssonar á Vísindavefnum þar sem Íslendingar eru bornir saman við frumbyggja Ameríku. Á bls. 204 er einnig tekið nærri orðrétt upp úr Jóni án nokkurra tilvísana. Þá er lauslega drepið á að sagnfræðingar séu fjarri því að vera á einu máli um svartadauða. Til er töluvert af nýjum og merkum rannsóknum á pestinni hér heima og erlendis en höfundur lætur að mestu duga yfirlitsgrein Gunnars Karlssonar á Vísindavefnum. Viðauki er aftast í bókinni með lista yfir lækningajurtir og umfjöllun um þær, fræðilega séð stefnulaus og skortir úrvinnslu því þar segir fátt umfram Grasnytjar Björns Halldórssonar og bók Arnbjargar Lindu Jóhannsdóttur, Íslenskar lækningajurtir. Grasnytjum Björns er fylgt nokkurn veginn í vali á jurtum en bætt smávegis við frá öðrum, einkum Jóni lærða og Eggerti Ólafs - syni. Í inngangi viðaukans segir: „Fróðleikurinn sem Björn í Sauðlauksdal, Eggert Ólafsson og Jón lærði tóku saman um dyggðir grasa ber þannig vitni um þekkingarsköpun á fjórum eða fimm öldum eftir að lækningabækur voru fyrst skráðar hér á landi“ (221). Þetta er eiginlega eina greiningin á þessu jurtatali og má kalla snautlegt. Það er neyðarlegt að þótt hliðsjón sé sögð höfð af Jóni lærða er ekkert minnst á það forvitnilegasta í grasa- og lækningabókum hans, til að mynda þegar hann blandaði tunglurt og blóð - bergi við brennivín til að lækna sprengihósta sem þjáði hann. Ýmis „þekk- ingarsköpun“ er í riti hans um grasanáttúrur sem mátt hefði skoða nánar. Úrvinnslan eða greiningin er sem sagt engin heldur handahófskennt plokk, aðallega upp úr Birni og Arnbjörgu, oft óþægilega orðrétt. Það hefði verið ritdómar188
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154
Blaðsíða 155
Blaðsíða 156
Blaðsíða 157
Blaðsíða 158
Blaðsíða 159
Blaðsíða 160
Blaðsíða 161
Blaðsíða 162
Blaðsíða 163
Blaðsíða 164
Blaðsíða 165
Blaðsíða 166
Blaðsíða 167
Blaðsíða 168
Blaðsíða 169
Blaðsíða 170
Blaðsíða 171
Blaðsíða 172
Blaðsíða 173
Blaðsíða 174
Blaðsíða 175
Blaðsíða 176
Blaðsíða 177
Blaðsíða 178
Blaðsíða 179
Blaðsíða 180
Blaðsíða 181
Blaðsíða 182
Blaðsíða 183
Blaðsíða 184
Blaðsíða 185
Blaðsíða 186
Blaðsíða 187
Blaðsíða 188
Blaðsíða 189
Blaðsíða 190
Blaðsíða 191
Blaðsíða 192
Blaðsíða 193
Blaðsíða 194
Blaðsíða 195
Blaðsíða 196
Blaðsíða 197
Blaðsíða 198
Blaðsíða 199
Blaðsíða 200
Blaðsíða 201
Blaðsíða 202
Blaðsíða 203
Blaðsíða 204
Blaðsíða 205
Blaðsíða 206
Blaðsíða 207
Blaðsíða 208
Blaðsíða 209
Blaðsíða 210
Blaðsíða 211

x

Saga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Saga
https://timarit.is/publication/775

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.