Læknaneminn - 01.10.1993, Qupperneq 9

Minna hefur farið fyrir áliuga á því að nýta eldri lyf
betur eða á annan hátt en áður hefur verið gert. Hingað
til hefur lyfjaskammtur venjulega verið valiim þannig
að tekið er mið af lyfferli í hraustum manni, virkni
lyfsins mæld (hammörk (MIC) / drápsmörk (MBC))
og síðan reynt að Iiaga skammti þannig að lyfjaþéttni
sé yfir hammörkum (MIC) um mestan hluta
skammtabilsins, þ.e. þess tíma sem líður á milli
einstakra skammta.
Nýjar hugmyndir hafa komið fram um bestu
skömmtun lyfja á undanförnum árum og beinast þær
að því að fá sem mest lytjaáhrif frá sem minnstu
magni lyfs. Rannsóknir á þessu sviði hafa beinst að
því að finna hvaða þættir lyfferils (phannacokinetics)
og lyfhrifa (pharmacodynamics) ráða mestu um
verkun lyfja gegn emstökum sýklum og sýklaílokkiun.
M.a. hefur komið í ljós að dráp amínóglýcósíða og
kínólóna er háð þéttni en ckki þeim tíma sem
lyfjaþéttnin er yfir hammörkum sýkilsins. A liinn
bógiim er dráp B-lactam lyfja háð tíma en ekki þéttni,
þ.e. því lengur sem lyfjaþéttni er yfir hammörkum
sýkils á sýkingarstað, þeim mun meira er dráp sýkla,
a.m.k. Gramneikvæðra stafbaktería, af völdum þessara
lyfja.
Eftirhrif sýklalyfja (postantibiotic effect) hafa
einnig ljós áhrif á nýtingu sýklalyfja. Eftirhrif eru
skilgreind sem framhald lyfjaálirifa eftir að lyf er
horfið af sýkingaistað eða úr umhveríi sýkils. Lyl' sem
verka á frumuvegg, B-lactam lyf og vancómýcín,
valda eftirhrifum í 2-4 klst. gegn Grainjákvæðum
bakteríum en engum gegn Gramneikvæðum
stafbakteríum. Hins vegar valda lyf er verka á
prótein og kjarnsýruframleiðslu (amínóglýcósíð,
kínólón, macrólíð, tetracýklín, klindamýcín o.s.frv.)
marktækum eftirhrifum, bæði á Gramjákvæðar og
Gramneikvæðar bakteríur.
Lyf er valda maiktækii eftirverkun ætti samkvæmt
þessu að vera umit að gefa mmi sjaldnar en gert er nú
án þess að áhrif glatist. Þetta hefur verið staðfest í
dýratilraunum og nú hal'a komið fram allmargar
rannsóknir sem benda eindregið til að amínóglýcósíð
(lyf með langa eftirvirkni sem valda þétUiiháðu drápi)
megi gefa einu sinni á dag. Aukaverkanatíðni er
svipuð hvor skammtaleiðin sem valin er og jafnvel
mimii við lyfjagjöf einu sinni á dag.
Dýratilraunir og einstaka tilraunir í möimmn hafa
ennfremur sýnt fram á að besta leið til að meðhöndla
alvarlegar sýkingar af völdum Gramneikvæðra stafa
með B-lactam lyfjum sé að gefa lyfin með stuttu
skammtabili eða jafnvel í stöðugu dreypi.
SÝKLALYF í SAMSETNINGUM
Sýklalyf í samsetningum eru oft notuð í klínískri
læknisfræði. Ilelstu ástæður þessa eru:
1. Draga úr tilurð ónœmis.
2. Meðferð sýkinga af völdum margra sýkla
(polymicrobial infections).
3. Upphafstneðferð hjá alvarlega veikum og/eða
ónœmisbœldum sjúkling um.
4. Til að ná fram samverkan (synergismus).
Sýnt liefur verið fram á að samverkandi
samsetningar B-lactam lyfja og amínóglýcósíða geta
skipt sköpum við meðferð sjúkhnga í sýkingarlosti,
sjúklinga með verulega ónæmisbælingu og sjúklinga
sýktra af Pseudomonas aeruginosa. Skömmtun
lyfjamia í samsetningum er þó emi eins og ef lyfin
væru gefin ein sér en rannsóknir eru að hefjast á því
livort lyf í samsetningum lúti sömu lögmálum og lyf
gefin ein sér í þessu sambandi.
LFHRLIT MEÐ MEÐFERÐ
Eftirlit með sýklalyfjagjöf og árangri hennar
byggist að sjálfsögðu fyrst og fremst á eftirliti með
sjúklingnum sjálfum, líðan hans og gangi sjúkdóms.
Einnig er umit að halda uppi nokkru eftirliti með
aimars vegar mælingu lyfjaþéttni og lúns vegar með
svonefndu sermi þynningarprófi (Schlichter-prófi).
1. Þéttnimælingar. Einmigis er nú unnt að mæla
þéttni tiltölulega fárra sýklalyfja þannig að gagni
komi í klínísku starfi en bættar mæliaðferðir munu
vafalítið fjölga þeim. Fræðilega séð ætti mæiing á
þétuú sýklalyfja einungis að vera gagnleg ef drápshraði
eða aukaverkanir væru háðar þéttni (concentration
dependence). Mælingar á þéttni amínóglýcósíða eru
því líklegri til að vera að gagni en mælingar á þéttni
B-lactam lyfja. Enda er megintilgangur lyfjamælinga
að hafa eftirlit með því að lyf séu yfir virknimörkum
en undir eitunnörkum.
Hæfileg þéttni amínóglýcósíða við venjulega
skammta er á bilinu 5-10 /rg/ml, og ætm ekki að vera
hærri en 12 pglml því hærri gildi en það geta leitt til
aukinnar tíðni aukaverkana á nýru (Tafla 4). Ef
LÆKNANEMINN 2 1993 46. írg.
7