Læknaneminn - 01.10.1994, Side 104

NOTKUN RÓANDl UYFJA OG SVEFNLYFJA í
EGILSSTAÐALÆKNISHÉRAÐI
Geir Karlsson'.
Jóhann Agúst Sigurðsson'-2, Stefán Þórarinsson3,
Gunnsteinn Stefánsson2, Guðmundur Sverrisson2 og
Sigríður Dóra Magnúsdóttir'.
'LHI, 2Heilsugœslustöðin Sólvangi, Hafnarfirði,
-'Heilsuga’sluslöðin Egilsstöðum.
Inngangur: Róandi lyf og svefnlyf hafa verið mikið notuð hér
á landi sfðustu áratuginna. Avísanir lækna á þessi lyf hafa oft á
tíðum verið til umræðu í fjölmiðlum vegna hættu á ávana- og/eða
misnotkun. Tilgangur þessarar rannsóknar var að afla
faraldsfræðilegra upplýsinga um notkun róandi lyfja og svefnlyfja.
Aðferðir: Rannsóknasvæðið miðaðist við Egilsstaða-
læknishérað (íbúafjöldi var að meðaltali 3.029) og náði yfir 8 ára
tímabil, 1986-1993. Öll samskipti íbúa svæðisins við
heilsugæslustöðina hafa verið tölvuskráð með kerfisbundnum
hætti frá 1976. Fengin var nafnalisti yfir alla einstaklinga, sem
fengið höfðu róandi lyf (N05B) eða svefnlyf (N05C) á þessum
tíma, alls 577 einstaklinga. Farið var í sjúkraskrár þeirra og notkun
lyfjanna skráð, einnig upplýsingar um hvenær lyfjanotkun hófst,
sjkdómsgreiningar auk upplýsinga um afdrif sjúklinganna. Þetta
er því framvirk rannsókn í heild sinni, þ.e. tölvuskráningin, en
sjúkraskrárkönnunin afturvirk. Reiknað var út algengi, nýgengi
og magn í skilgreindum dagskömmtum (DDD/1000 íbúa/dag).
Inngangur: Róandi lyfogsvefnlyfhafaveriðmikiðnotuðhér
á landi síðustu áratuginna. Avísanir lækna á þessi lyf hafa oft á
tíðum verið til umræðu í fjölmiðlum vegna hættu á ávana- og/eða
misnotkun. Tilgangur þessarar rannsóknar var að afla
faraldsfræðilegra upplýsinga um notkun róandi lyfja og svefnlyfja.
Aðferðir: Rannsóknasvæðið miðaðist við Egilsstaðalæknis-
hérað (íbúafjöldi var að meðaltali 3.029) og náði yfir 8 ára tímabil,
1986-1993. Öll samskipti íbúa svæðisins við heilsugæslustöðina
hafa verið tölvuskráð með kerfisbundnum hætti frá 1976. Fengin
var nafnalisti yfir alla einstaklinga, sem fengið höfðu róandi lyf
(N05B) eða svefnlyf (N05C) á þessum tíma, alls 577 einstaklinga.
Farið var í sjúkraskrár þeirra og notkun lyfjanna skráð, einnig
upplýsingar um hvenær lyfjanotkun hófst, sjkdómsgreiningar auk
upplýsinga um afdrif sjúklinganna. Þetta er því framvirk rannsókn
íheild sinni, þ.e. tölvuskráningin, en sjúkraskrárkönnunin afturvirk.
Reiknað var út algengi, nýgengi og magn í skilgreindum
dagskömmtum (DDD/1000 íbúa/dag).
I öðrum áfanga rannsóknarinnar var sendur spurningalisti til
ákveðins aldursflokkaðs úrtaks, þar sem aflað var frekari upplýsinga
um viðhorf og þekkingu notendanna á þessum lyfjum og kvíða og
svefnvandamálum almennt.
Niðurstöður: Rannsóknin spannaði alls 24.229 mannár, með
að meðaltali 1.054 lyfjafærslum á ári. Algengi róandi lyfja fyrir
bæði kyn varað meðaltali 57,8/1000 fbúa. Lílil breyting var á milli
ára, en þó lítilsháttar lækkun (p = 0,30 fyrir karla og p = 0,08 fyrir
konur). Lækkun varum 20% yfirheildina (p<0,05; Ahættuhlutfall
(RR) 0,80)). Algengi svefnlyfjanotkunar var 34,3/1000 íbúa.
Notkunin jókst á tímabilinu, einkum hjá körlum (p < 0,001; RR
1.62 árið 1993 miðað við árið 1986). Engin marktæk breyting varð
milli ára hjá konum (p=0,30).
Nýgengi fyrir róandi lyf var að meðaltali 12,0/1000 karla og
24,7/1000 konur (alls 18,1/1000 fbúa). Nýgengi fyrir svefnlyf var
8,2/1000 karia og 14,6/1000 konur (alls 11,2/1000 íbúa).
Notkun róandi lyfja var að meðaltali 10,0 DDD/1000 karla/dag,
og 15,8 DDD/1000 konur/dag (alls 12,8 DDD/1000 íbúa/dag).
Notkun svefnlyfa var að meðaltali 13,6 DDD/1000 karla/dag og
24,8 DDD/1000 konur/dag (alls 18,9 DDD/1000 íbúa/dag).
Nokkrar sveiflur eru milli ára, sérstaklega hvað varðar svefnlyfin,
en jafnast að mestu út þegar á heildina er litið. Notkunin eykst með
aldri og eru konur í meirihluta, hlutfallið karlar : konur u.þ.b 1:2,
að fjölda, en 1:1,5 að magni til. Tuttugu prósent einstaklinga nota
um 75% af magni allra lyfjanna. Notkunarmynstið var svipað á
bæði róandi lyfjum og svefnlyfjum. Flestir notuðu þau tilfallandi,
eða í einstaka stuttum tímabilum (45-53%), en 25% notuðu þau
daglega.
Upphaflegar ástæður notkunarinnar voru í flestum tilfellum
geðkvillar (neurosis = 66%), en líkamlegir sjúkdómar í öðru sæti
(16%).
Samantckt og ályktanir: Rannsókn þessi flokkast sem klínisk
faraldsfræði þar sem skráð eru öll vandamál, sem fólk á ákveðnu
svæði leitar með til læknis. Skráningin er hluti af daglegum
vinnubrögðumstöðvarinnar. Matágæðumskráningarinnarbendir
tvímælalaust til þess að gögnin séu áreiðanleg. Styrkur
rannsóknarinnar felst einnig í því að hún tekur til allra íbúa
afmarkaðs svæðis og nær yfir mörg ár. Það er forsenda þess að
hægt sé að meta nýgengi. Svo umfangsmikil athugun sem þessi
hefur ekki verið gerð hér á landi áður.
Notkun róandi lyfja og svefnlyfja í Egilsstaðalæknishéraði er
stöðug og frekar lítil samanborin við önnur svæði á landinu og
landið í heild. Þó hefur körlum sem nota svefnlyf fjölgað talsvert,
en heildarnotkun þeirra ekki. Notkunin vex með aldri, og eru
konur þar í miklum meirihluta. Langflestir notalyfin í litlu magni
og/eða í stuttan tíma, en lítill hluti eru langtímanotendur og nota
þeir mestan hluta heildarmagnsins.
Kerfisbundin og tölvuvædd skráning á samskiptum sem þessum
gerir heilbrigðisstarfsfólki meðal annars kleyft að meta gæði
þjónustunnar svo og álag og kostnað vegna einstakra sjúkdóma
eða úrlausna.
LÍKAMSEINKENNI SJÚKLINGA SEM GREINST HAFA
MEÐ GALLSTEINA Á BORGARSPÍTALA.
Geir Thorsteinsson'.
Asgeir Böðvarsson2, Gunnar Sigurðsson2,
Helgi Sigvaldason3.
'LHI. 2Lyflœkningadeild Bsp og Rannsóknarstöð
Hjartaverndar, yVerkfrœðislofa Helga Sigvaldasonar.
Inngangur: Þrátt fyrir hátt algengi gallsteina og sjúkdóma
tengdum þeim er meingerð þessa sjúkdóms ekki fullþekkt. Vissir
áhættuþættir eru þó kunnir og aðrir grunaðir. Tilgangurinn með
þessari rannsókn er að meta hvort sumir af líklegum áhættuþáttum
séuraunverulegirogeigi viðáíslandi. HóprannsóknHjartaverndar
hefur yfir að ráða upplýsingum um líkamseinkenni fólks sem
tengjast áhættuþáttum gallsteina. Það gefur okkur tækifæri á að
skoða hvort ákveðin líkamseinkenni eða áhættuþættir séu til
staðar hjá þessum einstaklingum áður en gallsteinar greinast.
Síðan verða þessar upplýsingar bornar saman við aldursstaðlað
meðaltal hópsjúklinga hjartaverndar. Þannig er hægt að meta
hvort ákveðnir áhættuþættir eða ákveðin líkamseinkenni séu
algengari hjá verðandi gallsteinasjúklingum en öðrum. Eingöngu
eru athugaðir áhætluþættir vegna kólesteról gallsteina. Hver
áhættuþáttanna vegur þyngst á metunum ? Eru einhver séríslensk
94
LÆKNANEMINN 2 1994 47. árg.