Læknaneminn - 01.04.1999, Síða 26

Langvinnir
lungnateppusjúkdómar
Gunnar Guðmundsson
INNGANGUR
Langvinnir lungnateppusjúkdómar (LLT) eru vax-
andi heilsufarsvandamál í öllum heiminum, m.a. hér
á landi. Tengist þetta fyrst og fremst vaxandi reyking-
um en einnig mengun. Til að mæta vaxandi eftirspurn
þessara sjúklinga eftir heilbrigðisþjónustu hafa
lungnalæknafélög í mörgum löndum þ.á.m. Banda-
ríkjunum, Bretlandi, Danmörku og Evrópsku lungna-
læknasamtökin gefið út leiðbeiningar um greiningu
og meðferð þessara sjúkdóma (1,2,3). Hér á eftir
verður gefið yfirlit yfir þessa sjúkdóma og stuðst við
ofangreindar leiðbeiningar og lillit tekið til íslenskra
aðstæðna.
SKILGREINING
Langvinnir lungnateppu sjúkdómar (LLT) eru
nefndir chronic obstructive pulmonary disease
(COPD) á ensku eða chronic obstructive lung disease
(COLD). A Norðurlöndum eru þeir gjarnan kallaðir
kronisk obstructiv lungesygdom (KOL). Þeir skiptast
1
AIRFLOW OBSTRUCTION
I
Mynd 1. Venn Diagram
í lungnaþembu (emphysema) og langvinna berkju-
bólgu (chronic bronchitis). Þessar sjúkdómsmyndir
eru skilgreindar á mjög mismunandi hátt. Lungna-
þemba er útskýrð á líffærafræðilegan hátt þannig að
þeir hlutar lungans sem eru handan við endaberkj-
unga (terminal bronchioli) skemmast á óafturkræfan
hátt, renna saman og stækka þannig að lífeðlisfræði-
legir eiginleikar lungnanna breytast. Langvinn
berkjubólga er hins vegar skilgreind sem viðvarandi
uppgangur í þrjá mánuði yfir tveggja ára tímabil. Oft
fara báðar þessar sjúkdómsmyndir saman hjá einstak-
lingi en geta einnig verið til staðar einar sér. Einnig er
talið að langvarandi astmi geti leitt til LLT. Þannig
skarast þessar sjúkdómsmyndir oft eins og lýst er á
mynd I.
FARALDSFRÆÐI OG GANGUR
Þessir sjúkdómar eru að verða æ algengari jafnt hér
á landi sem annars staðar. Ef tíðnitölur erlendis frá
eru notaðar má áætla að um 2000 einstaklingar séu
með lungnaþembu á Islandi og allt að þrettán þúsund
með langvinna berkjubólgu. Dánartíðni vegna þess-
arra sjúkdóma er vaxandi í heiminum og eru þeir nú
sjötta algengasta orsök dauðsfalla á Islandi. Þannig
sýndi nýleg íslensk rannsókn aukna dánartíðni hjá Is-
lendingum á tímabilinu 1951 -1990 af völdum LLT
(4). Varð á þessu tímabili tíföldun á dauðsföllum hjá
konum vegna lungnaþembu og þreföldun hjá körlum.
Önnur rannsókn sýndi að 7,1% 50 ára gamalla ís-
lenskra karlmanna og 16,7% 80 ára karlmanna hafa
merki um langvinna berkjubólgu (5).
LLT eru í 80-90% tilfella orsakaðir af reykingum
en í öðrum tilfellum af öðru, t.d. loftmengun og ryki.
Vel þekkt er að íslenskir bændur fá merki lungna-
Höfundur er sérfrceðingur í lyflœkningum, lungna-
og gjörgœslulœkningum á Landspítalanum
22
LÆKNANEMINN • 1. tbl. 1999, 52. árg.