Náttúrufræðingurinn - 2023, Qupperneq 32

—Innskotsgrein B—
RANNSÓKNARAÐFERÐIR
INNSTEYPING Á SMÁSJÁRGLER
Í vinnustofu voru útbúin sýni sem hægt var að skoða nákvæmlega í ljóssmásjá.
Myndir frá Dýrafræðisafninu í Kaupmannahöfn (5. og 7. mynd) tala sínu máli um
fjölbreytileika sýnanna sem þar voru útbúin. Á meðfylgjandi mynd sjást 20 smá-
sjárgler. Þar hafa hausar, einstakir liðir eða margir liðir saman, stundum hlið við
hlið, verið litaðir með sérstökum lit (til dæmis karmíni) sem sest í ákveðin líffæri,
til dæmis æxlunarfærin. Eftir að hafa komið ormunum fyrir á smásjárgleri er sýnið
þakið gulu gagnsæju innsteypingarefni og þunnt þekjugler lagt yfir. Þegar þornað
hefur í kringum þekjuglerið er hægt skoða einstaka líkamsparta ormsins í ljóssmá-
sjá við mikla stækkun.
TEIKNITÚPA
Teikningar voru gerðar með hjálp
teiknitúpu. Henni var komið fyrir á ljós-
smásjá sem stækkaði allt að 245-falt,
og gerir sérstök speglunartækni athug-
andanum kleift að sjá odd skriffæris í
sjónsviði smásjárinnar. Þannig er hægt
að rissa útlínur þess sem teikna skal á
teikniblað sem komið hefur verið fyrir
við hlið smásjárinnar. Þessari tækni
beitti Krabbe óspart þegar hann dró
upp útlit greiningareinkennanna sem
verið var að lýsa hverju sinni. Krabbe
var greinilega með ágætar græjur og
drátthagur í betra lagi; nákvæmnin skín
út úr teikningum hans.
KRÓKAR Á BANDORMSHAUSUM
Lýsingar bandorma á 19. öld byggðust ekki hvað síst
á nákvæmum rannsóknum á útliti króka á hausnum,
og þurftu mælingar helst að vera með 1 µm nákvæmni.
Myndin hér til hliðar sýnir mismunandi lögun króka á
fimm aðskildum tegundum fuglabandorma. Sex krókar
sjást einnig inni í lirfu sem enn er lokuð inni í eggi band-
orms (Krabbe 1869).
Harald Krabbe er heldur spar á aðferðalýsingar í ritgerðum sínum. Til dæmis
er óljóst hvernig hann leitaði að ígulbandorminum (Echinococcus granulosus) í
hundunum sem hann krufði á Íslandi 1863. Ormurinn verður aðeins nokkurra
millimetra langur. Líklega sést hann best þegar búið er að rista görnina upp og skola
fæðuleifar burt. Þá ættu ígulbandormarnir að sjást skaga inn í þarmaholið, sérstak-
lega þegar smit er mikið. Aðrar bandormategundir hundsins eru miklu stærri og
sjást auðveldlega með berum augum. Sníkjudýr til að varðveita og skoða síðar í
vinnustofu voru sett í 70% vínanda í þétt ílát. Í þeim styrkleika vínandans halda
ormar upprunalegri lögun.
Náttúrufræðingurinn
120