Náttúrufræðingurinn - 2023, Qupperneq 73

Oftast var unnt að telja hettumáfa á
hreiðri úr fjarlægð frá hentugum útsýn-
isstöðum. Á talningarsvæðinu í Eyjafirði
voru þrír staðir einkar erfiðir því sef var
orðið svo hávaxið að margir fuglanna
hurfu í gróðurinn. Svo var við Djákna-
tjörn og Hundatjörn í Krossanesborgum
og í kílunum neðan við Brúnalaug í
Eyjafjarðarsveit (Bakkakílum).
Við Djáknatjörn og Hundatjörn var
talið þannig að talningarmenn gengu sam-
hliða eftir sefbeltunum umhverfis tjarn-
irnar. Þau eru ekki breið og mjög greinileg
skil milli sefbreiðu og tjarnar. Við Brúna-
laug gegndi öðru máli því svæðið var mjög
blautt og víða illmögulegt yfirferðar. Þar
voru hreiðrin falin í háum gróðri og sáust
ekki þó svæðið væri skoðað úr hallanum
austan mýra. Því var brugðið á það ráð að
nota dróna og myndir teknar beint yfir
varpinu (4. mynd).
Ekki var unnt að greina með vissu
á milli fugla liggjandi á hreiðri eða
við hreiður. Því var heildarfjöldi fugla
talinn af myndunum. Fjöldi varppara
var fundinn með því að margfalda fjölda
fugla með svokölluðum viðvistarstuðli
sem er 0,61 hjá hettumáfum.2 Sömu
reglu var beitt annars staðar í Eyjafirði
þar sem aðeins var unnt að telja fugla á
varpstað.
NIÐURSTÖÐUR
Vorið 2020 fundust alls 1922 varppör
hettumáfa í Eyjafirði og er það mesti
fjöldi frá því talningar hófust árið 1990
(5. mynd). Varppörum fjölgaði um 399
(26%) frá síðustu talningu vorið 2015.
Aukningin var að meðaltali 4,8% á ári
þó ekki sé víst að hún hafi verið jöfn allt
tímabilið frá 2015 til 2020. Á sama tíma
fækkaði varpstöðum um einn, úr 24 í
23. Á árunum 1990 til 2020 hefur fjöldi
varpstaða verið á bilinu 23 til 48, með-
altal 32 (sjá viðauka í rafrænni útgáfu á
vef Náttúrufræðingsins).
VARPSTAÐIR
Eftir talninguna 2020 eru þekktir alls
89 staðir í Eyjafirði þar sem hettumáfar
hafa orpið á árunum 1990-2020 (sjá við-
auka í rafrænni útgáfu). Einn varpstað-
anna (Kálfsá í Ólafsfirði) sker sig úr að
því leyti að þar hefur ekki verið hettu-
máfsvarp í talningarárunum en vitað
um varp í öðrum árum.
Núna bættust við fimm nýir varp-
staðir. Á sex stöðum þar sem hettumáfar
urpu 2015 voru engir fuglar núna. Eft-
irtaldir fimm varpstaðir hafa verið not-
aðir öll talningarárin: Glæsibær í Hörg-
ársveit, Krossanesborgir, Hundatjörn
í Naustaflóa, óshólmar Eyjafjarðarár
norðan gamla þjóðvegar og óshólmar
Fnjóskár.
Á fimm fjölsetnustu stöðunum vorið
2020 voru varppörin samtals 1371 eða
71% allra varppara í Eyjafirði. Þessir
fimm staðir voru: Krossanesborgir á
Akureyri (374 pör), beggja vegna Svarf-
aðardalsár milli Hrísa og Dalvíkur (274),
óshólmar Eyjafjarðarár norðan gamla
þjóðvegar (259)6, neðan við Brúna-
laug í Eyjafjarðarsveit (259) og neðan
bæjanna Holts og Hrafnsstaða í Svarf-
3. mynd. Vatnsendamýrar innan við Ólafsfjarðarvatn. Húsin handan vatns eru Bjarg og Auðnir (fjær). Tangahólmi fyrir miðri mynd er
innst í Ólafsfjarðarvatni. Hæstu hryggir yst á Vatnsendanesi til hægri. Lengst til vinstri er Áahólmi sem er neðsti hólminn í Fjarðará þar
sem hún fellur í vatnið. – Water covered the marshes at the south side of lake Ólafsfjarðarvatn when the Black-headed Gull census
took place in 2020. Ljósm./Photo: Gísli Kristinsson, 29.05.2020.
161
Ritrýnd grein / Peer reviewed