Mímir - 01.07.1987, Blaðsíða 31

able gap between words and things, signs and
referents. The whole notion of „sign and re-
ferent“ has been rejected by the French
structuralists and their followers as to materia-
listic and simpleminded. Signs do not refer to
things, they signify concepts, and concepts are
aspects of thought, not of reality. This eiegant
and persuasive formulation has certainly
provided a useful critique of naive realism,
vulgar materialism, and various others -isms
that can be qualified with crippling adjectives.
But it hasn’t exactly caused the world to turn
into a concept. Even semioticians eat and per-
form their other bodily functions just as if the
world existed solidly around them. The fact
that the word ,,boulangerie“ has no referent
does not prevent them from receiving their
daily bread under that sign. As Borges put it:
The world, alas, is real; I, alas, am Borges.6
Scholes heldur síðan áfram með því að
ítreka að ekki sé hægt að útkljá um tengsl orða
og hluta í þessu samhengi. En hann viðurkenn-
ir að þessar tvær stefnur séu í málinu og að
stríðið um veruleikann sé jafnframt stríð um
orð.
í deilunni um gildi hugtakanna er enginn
sigurvegari, og Borges sjálfur þarf meira að
segja að halda áfram að skilgreina tilveru sína.
Vísunin (re-presentation) eða sem sé bilið
milli hugtaks og raunveruleika, er ekki lokun á
raunveruleika, eins og Scholes gefur tilefni til
að halda, heldur hinn eini mögulegi aðgangur
að honum: Táknin brúa þetta bil. Tekið skal
skýrt fram að bilið er alltaf til staðar og að
stundum getur verið æði langt útí bakarí.
Skólarnir
Ógerlegt er að skera úr um hvor þeirra eigi
meira tilkall til að teljast upphafsmaður tákn-
fræðinnar, Peirce eða Saussure. En eftir þeirra
daga hafa komið fram ýmsar stefnur og fræði-
menn, sem kenna sig við táknfræði. Einn
þeirra er Roland Barthes, sem stundum er tal-
inn vera holdgervingur táknfræðinnar. Það
voru Goðsögur (Mythologies) hans frá 1957,
sem komu á formgerðarstefnunni, og gerðu
táknfræðina fræga á Vesturlöndum. Barthes
notaði hugtakið merkingarauki (konnota-
tion),x sem á við merkingu þá sem bætist við
upphaflegan merkingarkjarna (denotation)
táknsins. Með því lagði hann grundvöll að nýj-
um skilningi á hugmyndafræðilegum og goð-
sögulegum formgerðum, og taldi hann þær
aukaafurð nokkurra grunntákna. Þetta hafði
svo mjög mikil áhrif á hugmyndagagnrýnina
svonefndu.
Nefna má Louis Hjelmslev og glossematik-
ina, en Roland Barthes nýtti sér táknhugtak
hans, auk þess sem glossematik hafði mikil
áhrifinnan málvísindanna.
Eftir tíma Hjelmslevs og Barthes verður
myndin ennþá þokukenndari. Ein elsta stefnan
er Pragskólinn, en þar var Jan Mukarovsky
forvígismaður.1,1 Hann sagði að fagurfræðileg
fyrirbæri væru aðalviðfangsefni fagurfræðinnar,
en slík fyrirbæri voru í huga hans sama eðlis og
táknmiðið í kenningu Saussure. Stofnendur
Pragskólans hugsuðu um margt svipað og A.J.
Greimas, sem síðar reyndi að afmarka frásagn-
arþáttinn í textum.
Með rannsóknum sínum á tvískiptnum
(díalógískum) skáldsögum, og á jörfagleði eða
karnívalmenningu miðalda sá Rússinn Michail
Bachtin fyrir margar af niðurstöðum er síðar
komu fram í sjónarhornagreiningu.
Einn af mörgum textafræðimönnum, sem
orðið hafa fyrir áhrifum frá Bachtin, er Julia
Kristeva, svo sem sjá má af hugtaki hennar,
intertextualité.
Enn fremur mætti nefna fjölda franskra tákn-
fræðinga og ótal Breta og Bandaríkjamenn.
Nokkrir menn hafa sérhæft sig í undirgreinum
táknfræðinnar. Meðal þeirra eru kvikmynda-
táknfræðingurinn Christian Metz og dýratákn-
fræðingurinn Thomas A. Sebeok, auk
Michaels Riffaterre, C. Bureau og annarra sem
keppa um titilinn „táknfræðingur ljóðlistar-
innar”. Og svo mætti lengi telja.
Síðast en ekki síst skal nefna Umberto Eco,
fyrsta prófessor í táknfræði í heiminum, en
hann er höfundur ijölda kennslubóka í fræðun-
um um táknið. Ein nýjasta kynning hans á
táknfræði er reyndar skáldsagan og metsölu-
bókin Nafn rósarinnar, II nome della rosa.
31