Mímir - 01.07.1987, Page 47

Hér höfum við greinilega þegar fyrir okkur
frumstæðan vísi að myndhvörfum sem byggir á
því að mögulegt erað draga víðtækari ályktanir
af metonymísku keðjunum í dæmi (3) og þetta
sýnir hugvitsamlega notkun tungumálsins á
fósturstigi. Hugvitsemin sem birtist í þessari
aðgerð er enn ósköp smá, því allar keðjurnar
hafa þekkt frumhljóð sem hafa verið könnuð
til hlítar þar eð þessi semíótíski heimur er svo
agnarsmár bæði í formi inntaks síns og að tján-
ingarmöguleikum.
Sérhver dómur sem Adam og Eva Ieggja á
heiminn hlýtur sjálfkrafa að verða semíótískur
dómur sem jafngildir því að kalla hann dóm
innan þess hrings sem táknvirknin hefur dregið
upp. Vissulega kveða þau líka upp staðreynda-
dóm af gerðinni / . . .rautt/ þegar þau standa til
dæmis andspænis kirsuberi. En þvílíkur fróð-
leikur um staðreyndir er fyrr en varir þrotinn
því það er enginn mállegur búnaður fyrir hendi
til að segja /.. ./ og af þeim sökum er þessi
kennd ekki nægilega næm til að henni verði
formlega komið fyrir í tilvísanakerfi þeirra.
Dómar af þessu tagi leiða að endingu aðeins út
í stagl vegna þess að þegar búið er að upplifa og
merkja kirsuberið sem /rautt/ er jarðvegurinn
plægður fyrir gildishlaðnar yfirlýsingar eins og
/rautt er rautt/ eða kannski /rautt er gott/, en
eins og við sáum í dæmi (3) hafði kerfið þegar
ákveðið að þessar fullyrðingar væru af sama
meiði. Okkur leyfist að gera ráð fyrir að þau
geti bent á hluti með puttanum, það er að segja
notað líkamlegt látbragð til að draga athygli
hinnar persónunnar að tilteknum hlut, og að
sú hreyfing jafngildi /þetta/. Á sama hátt er
breytingum /Ég / eða / Þú/eöa /Hann/bætt við
hverja fullyrðingu með vísandi fingrum sem
taka þannig að sér hlutverk fornafna. Þannig
þýðir yfirlýsingin /ABBBBBA ABA/, ef henni
fylgja tvær fingurstungur, „ég éta þetta rauttA
En Adam og Eva skynja þessi vísunartæki vafa-
laust ekki sem málleg: þau líta á þau sem til-
vistarleg ákvœðistceki eða aðstœðubundnar
örvar, sem nota beri til að láta boð (sem sjálf
hafa merkingu) vísa til raunverulegs hlutar eða
aðstæðna.
Tilurð fyrsta staðreyndadómsins og
semíótískar afleiðingar
Adam og Eva hafa nú rétt hreiðrað um sig í
aldingarðinum Eden. Þau hafa Iært að bjarga
sér með aðstoð tungumáls — en þá kemur Guð
og mælir fram fyrsta staðreyndadóminn. Al-
mennt talað þýðir það sem Guð er að reyna að
segja þeim þetta: „Þið þarna tvö haldið
kannski að eplið eigi heima með góðu ætu
hlutunum bara af því að svo vill til að það er
rautt á litinn. En ég skal nú bara segja ykkur
dálítið. Það er ekki æskilegt að þið Iítið á eplið
sem rautt, það er nefnilega vont.“ Guð er auð-
vitað yfir það hafinn að útskýra eitthvað nánar
hvers vegna eplið sé illt; sjálfur er hann mæli-
stika allra gilda, og hann veit það. Málið verð-
ur hins vegar allt heldur snúnara fyrir Adam og
Evu: þau hafa vanist því að tengja það Góða
við það Æta og það Rauða. Og ekki geta þau
með nokkru móti hunsað skipun sem kemur
frá Guði. í þeirra augum jafngildir staða hans
AA: hann stendur fyrir „já“, er holdtekning
þess Jákvæða. Runan AA er yfirleitt notuð til
að mynda raðtengsl ólíkra runa en þegar kem-
ur að Guði („Ég er það sem Ég er“) þá er AA
meira en einskær formúla fyrir yrðingu: hann
heitir þetta. Ef þau væru ögn sjóaðri í guðfræði
kæmust Adam og Eva að raun um að snákur-
inn gegnir nafninu BB en þau eru hamingju-
samlega fávís um svoleiðis háspeki. En sem
sagt „snákurinn er blár og óætur og það er fyrst
eftir boðorð Guðs að hann fær sinn sérstaka
sess meðal hlutanna í gósenlandinu Eden.
Guð talaði og orð hans voru /BAAAB.BAB
— BAAAB.BAAB/ (epli óætt, epli vont).
Hér er stofnað til staðreyndadóms því setn-
ingin skapar kennd sem enn er framandi þeim
sem Guð talaði til; því Guð er í senn merking-
armið og uppspretta merkingarmiðs — úr-
skurðir hans eru hæstiréttur um allar tilvísanir.
Þó er dómur Guðs semíótískur að hluta því
hann setur fram nýja tegund af merkingar-
tengdum pörunum milli merkingareininga sem
áður hafði verið raðað saman á annan hátt.
Hvað sem því líður þá fáum við bráðlega að
sjá að Guð gerði sig sekan um alvarleg mistök
47