Mímir - 01.07.1987, Síða 75

ekki bannað að fylgja tilfinningum sínum eða
skipað að fórna sér. Óvinurinn er í þeirra eigin
sál. Þar býr sú sannfæring að þær eigi ekki rétt á
neinni hamingju, þeim beri að lifa fyrir aðra,
annað sé ófyrirgefanleg sjálfselska. Frelsið til að
þroska andann og helga sig listum rekst á við
móður og húsmóðurímyndina, konur eiga að
lifa fyrir börnin sín og sinna þörfum annarra.
Frelsi ástarinnar rekst á við kröfuna um sjálfs-
afneitun og fórnfýsi eða hugmyndina um hina
hreinu konu, jómfrú Maríu.l-,
„Óvinurinn er í þeirra eigin sál“, er túlkun
Guðrúnar, en með kenningar Héléne Cixous í
huga mætti eins segja að óvinurinn sé and-
stæðusýn karlveldisins, sem heldur konum og
körlum í aðskildum hlutverkum og leyfirengar
tilslakanir.
Fórnin
fsól og Sveinbjörn Stefánsson hafa svo að
segja alist upp saman frá blautu barnsbeini.
Þau eru nágrannar og bestu vinir í barnæsku og
sú vinátta helst fram á unglings- og þroskaár
þeirra. Tilfinningar Sveinbjörns snúast fljótlega
upp í ást, en ísól lítur fyrst og fremst á hann
sem traustan vin, sem hún getur leitað til með
öll sín vandræði og sorgir. Lengi vel rennir ísól
ekki grun í hverjar tilfinningar Sveinbjörns í
hennar garð eru. Óafvitandi særir hún hann
því, með því að trúa honum fyrir ástartilfinn-
ingum sínum í garð annarra manna. En
Sveinbjörn ber harm sinn í hljóði. Hann gerir
engar kröfur til ísólar, heldur bíður þolinmóð-
ur þess að hún nái áttum.
Það kemur þó að því að Sveinbjörn „gleymir
sér“ og opinberar tilfinningar sínar fyrir ísól.
Hennar fyrstu viðbrögð eru höfnun, en þegar
hún sér hvaða áhrif það hefur á Sveinbjörn
ákveður hún, í snatri, að „fórna sér“.
Eg hefi séð hann á yztu brún örvæntingar. Líf
hans og vit er dýrmætara en mitt. Guð hjálpi
mér! (bls. 153)
Þau trúlofast og ísól reynir að sannfæra sig um
að hún hafi gert rétt. „Hann hafði gefið, hún
l3Guðrún Bjartmarsdóttir op.cit. bls. 129. Tilvitnun er
birt með leyfi höfundar.
þegið — alit of mikið, til þess, að það yrði
goldið með öðru en ást.“ (bls. 155). Um nóttina
dreymir fsól fugl í búri.
í kaflanum á eftir trúlofuninni eru sagðar
sögur af tveimur konum sem hafa „fórnað sér“
(Sigrún og Jóhanna fóstra). Og upp frá því er
megináhersla sögunnar lögð á það að réttlæta
fórnina. ísól reynir með öllum ráðum að sann-
færa sjálfa sig um að þetta sé hið eina rétta.
Hún klifar stöðugt á því hversu „traustur“, og
„tryggur" Sveinbjörn sé. En hann skortir ævin-
týrið, spennuna og listþörfina sem er ísól svo
mikilvæg. Hún þráir stærri, meiri og háleitari
ást. Áður en hún Iofast Sveinbirni hefur hún
átt í nokkrum smáum ástarævintýrum, en
ekkert þeirra hefur veitt henni það sem hún
þráir.
Guðrún Bjartmarsdóttir hefur þau orð um
þrá ísólar að hún sé: „Draumurinn um hina
fullkomnu og andlegu ást sem rúmar bæði
ástina og frelsið".14 Og það kemur að því að
ísól upplifir þennan draum áður en hún gengur
í eina sæng með Sveinbirni. Atvikin haga því
þannig að á meðan Sveinbjörn er erlendis við
nám, berast leiðir ísólar til Danmerkur þar sem
hún upplifir „ástina stóru“.
(Ástar)Draumurinn
í Danmörku kynnist ísól skáldinu, vísinda-
og uppfinningamanninum Má Loftssyni. Nafn-
ið á „holdgervingi ástardraumsins“ svo og öll
frásagnaraðferð kaflans, verður ósjálfrátt til
þess að lesanda flýgur í hug hvort ekki sé bara
um draum að ræða. Kaflinn heitir „Örlaga-
svanir“ og byrjar á setningunni: „fsól dreym-
ir.“ Hana dreymir að hún geti flogið og er þar
gefinn fyrirboði um ástina sem hún á í vænd-
um.
Már Loftsson, sem fsól kynnist í skógarferð
fslendinga í Danmörku, er hið fullkomna ofur-
menni. Hann er ekki bara skáld, sem hefur vit
á bókmenntum fornum og nýjum, heldur er
hann einnig vísindamaður sem vinnur að upp-
l4Guðrún Bjartmarsdóttir, op.cit. bls. 111.
75