Mímir - 01.06.2005, Blaðsíða 65

ákveðins nafnliðar. Þegar skoðaðar eru venjulegar
þolmyndarsetningar með frestuðu frumlagi, annars
vegar með óákveðnu frumlagi (setning a, í töflu
18) og hins vegar með ákveðnu frumlagi (þar sem
hamla ákveðins nafnliðar er brotin setning b, í töflu
18), sést að flestir unglingarnir virða hömlu ákveðins
nafnliðar. Munurinn er tölfræðilega marktækur12, sjá
töflu 18.
Þessar niðurstöður eru sambærilegar við
niðurstöður Sigríðar og Joan og styðja þá tilgátu
þeirra að unglingar virði hömlu ákveðins nafnliðar.
Hlutfall jákvæðra svara í setningum með ákveðnum
nafnlið er þó hærra en við mætti búast. Einhvern
hluta þess má e.t.v. skýra með því að hlutfall
jákvæðra svara í ótæku viðmiðunarsetningunum
í töflu 9 hér að framan er reyndar líka óvenju hátt.
Það gæti bent til þess að einhver skekkja sé í
niðurstöðunum sem komi þannig fram að óvenju
margir unglingar samþykkji í raun setningar sem
þeim finnst ótækar. Þetta getur þó aðeins verið hluti
af skýringunni.
í athuguninni voru tvær gerðir setninga þar sem
hamla ákveðins nafnliðar var brotin. Annars vegar
var ákveðni nafnliðurinn nafnorð og hins vegar
sérnafn, sjá töflu 19.
Þegar hlutfall jákvæðra svara er borið saman í
þessum setningum sést að unglingarnir virða
miklu frekar hömlu ákveðins nafnliðar þegar
nafnliðurinn er sérnafn, setning b. í töflu 19, en
þegar hann er ákveðið nafnorð, setning a. í töflu
19, og er munurinn mjög tölfræðilega marktækur.13
Sama breytileika má sjá í svörum fullorðinna
málhafa. Óvenju hátt hlutfall jákvæðra svara er
hjá fullorðnum í setningu a), það má að hluta til
rekja til þess hversu fáir þeir eru. Það virðist því
Ijóst að hamla ákveðins nafnliðar er aðeins brotin í
setningum þar sem ákveðni nafnliðurinn er nafnorð,
en ekki þegar hann er sérnafn.
5. Lokaorð
Aðaláherslan í athugun minni var lögð á að skoða
betur nokkur setningafræðileg einkenni nýju
setningagerðarinnar og athuga með því nánar ýmis
atriði sem fram hafa komið í fyrri rannsóknum.
Einnig voru þessi einkenni athuguð með það í huga
hvort þau styðji kenningu Sigríðar og Joan um að
nýja setningagerðin sé ný ópersónuleg germynd í
málinu fremur en ný þolmynd.
12 [ þolmyndarsetningu með óákveðnu frumlagi er m = 0,81
og sf = 0,40 en í þolmynd með ákveðnu frumlagi er m =
0,27 og sf = 0,45; t (77) = 8,283; p = 0,000.
13 I germyndarsetningu með sérnafni í nafnlið er m = 0,04 og
sf = 0,19 en í germyndarsetningu með nafnorð í nafnlið er m
= 0,32 og sf = 0,47; t (77) = -4,913; p = 0,000.
Þessi nýja málbreyting virðist hafa tekið sér
fastan sess í máli barna og unglinga. Líklega
hefur hún lengi verið að þróast, að minnsta kosti
í einhverja áratugi, og er enn að þróast. Síðasta
áratug eða svo hefur fólk gefið henni meiri gaum,
en áður hafði hún ekki vakið mikla eftirtekt. Ólíkt
þágufallssýki hefur þessi nýja málbreyting fengið
að þróast óáreitt en margir kennarar eru nú farnir
að leiðrétta börn og unglinga þegar þau nota
hana (sbr. Stefaníu Björnsdóttur 2002). Það verður
forvitnilegt að sjá hvort þessi nýja setningagerð
mun áfram vera nær einskorðuð við barna- og
unglingamál eða hvort hér sé alvöru málbreyting
á ferðinni (eins og í pólsku). Ef sú er raunin má
búast við að hún fylgi börnum og unglingum fram á
fullorðinsár. Þetta verðurtíminn að leiða í Ijós.
Heimildaskrá
Aðalheiður Þ. Haraldsdóttir. 1997. Það var sagt mér aó skrifa
ritgerð. Þolmynd eða ekki þolmynd? B.A.-ritgerð, Háskóli
íslands.
Ásta Svavarsdóttir. 1982...Þágufallssýki." Breytingará
fallnotkun í frumlagssæti ópersónulegra setninga". Islenskt
mál 4, bls. 19-62.
Guðbjörg M. Björnsdóttír. 1997. „Ný þolmynd“ í máli barna og
unglinga. B.A.-ritgerð, Háskóli Islands.
Helgi Skúli Kjartansson. 1991. „Nýstárleg þolmynd í
barnamáli". Skíma 14, bls. 18-22.
Hopper, Paul 8 Sandra Thompson. 1980. „Transitivity in
Grammar and Discourse". Language 56, bls. 251-299.
Höskuldur Þráinsson. 1995. Handbók um málfræði.
Námsgagnastofnun, Reykjavík.
Maling, Joan og SigríðurSigurjónsdóttir. 1997. „The “New
Passive” in lcelandic". í E. Hughes o.fl. (ritstj.): Proceedings
of the 21s' Annual Boston University Conference on
Language Development 2, bls. 378-389. Cascadilla Press,
Somerville.
Margrét Guðmundsdóttir. 2000. Rannsóknir málbreytinga:
Markmið og leiðir. M.A.-ritgerð, Háskóli íslands.
Sigríður Sigurjónsdóttir og Joan Maling. 2001a. „Það var
hrint mér á leiðinni í skólann: Þolmynd eða ekki þolmynd?'1
íslenskt mál, 23, bls. 123-180.
______2001 b. „Ný setningafræðileg breyting? Um hina
svokölluðu „nýju þolmynd" í islensku." Málfregnir 20, bls.
31-42.
Sigríður Sigurjónsdóttir og Joan Maling. 2002. „Ný
málbreyting? Hin svokallaða „nýja þolmynd" i íslensku".
Skima 25, bls. 4-11.
Stefanía Björnsdóttir. 2002. Nýja þolmyndin i íslensku. Óbirt
ritgerð, Háskóli Islands.
Trudgill, Peter. 1983. Sociolinguistics. An introduction to
language and society. Penguin, Harmondsworth.
63