Mímir - 01.06.2005, Side 136

sem Atli notaði var sú að hann tók upp nöfn á
fataverslunum úr öllum tölublöðum Morgunblaðsins
í desembermánuðum árin 1915, 1945, 1975 og
1995. Árið 1915 var algengast að fataverslanir hétu
eftir eigendum sínum en síðan hafa nöfn þeirra
styst. Árið 1915 voru að meðaltali 13,6 letureiningar
í verslananöfnunum og stysta nafnið var 8 stafir.
Árið 1945 voru að meðaltali 12,6 letureiningar, 9
árið 1975 og 8,9 letureiningar árið 1995. Þá voru
stystu nöfnin aðeins tveir stafir. Ein af skýringunum
að mati Atla er sú að nú á dögum er nauðsynlegt
að verslanir heiti grípandi nöfnum. Hann skiptir
nöfnunum í eftirfarandi flokka:
1. Hlutlaus nöfn - Mynduð úr íslenskum orðum
en geta ekki verið gagnsæ þar sem þau lýsa
ekki því sem búðin selur.
2. Mannanöfn - Verslanir þar sem þekkt
mannanöfn, íslensk og erlend, eru megin-
uppistaða nafnsins.
3. Erlendir staðir - Verslanir sem heita eftir
erlendum borgum eða löndum.
4. Gagnsæ nöfn - Nöfn sem segja allt sem segja
þarf um það sem fæst í versluninni.
5. Erlend nöfn - Nöfn sem mynduð eru með
orðum úr erlendum tungumálum, sem eru ekki
til í íslensku.
6. Annað - Nöfn sem passa ekki inn í neinn af
ofantöldum fiokkum.
Atli kemst að þeirri niðurstöðu að nöfn
fataverslana séu að styttast og erlend áhrif séu
að aukast. í lok ritgerðar sinnar veltir hann því
svo fyrir sér hvert stefni í nafngiftum fyrirtækja í
framtíðinni. Tveir stærstu flokkarnir af þeim sex sem
taldir eru upp eru einnig þeir sem eru í mestri sókn.
Hlutlausum íslenskum verslananöfnum er að fjölga,
árið 1995 voru u.þ.b. 40% verslunarnafna í þeim
flokki. Næststærsti flokkurinn er flokkur erlendra
nafna og finnst mörgum það vera áhyggjuefni.
Ritgerðin frá árinu 2001 er eftir Þorbjörgu Lilju
Þórsdóttur og fjallar hún um verslunarnöfn á
íslandi árin 1967-2000. Þorbjörg kannaði nokkur
verslananöfn á Akureyri, (safirði, Egilstöðum,
Selfossi og í stærstu verslunarkjörnum Reykjavíkur:
á Laugavegi og í Kringlunni. Hún skiptir flokkum
verslananafna í sérnefni og flokkar nöfnin í
undirflokka eftir því sem við á:
1. Fullnefni (full nöfn einstaklinga)
2. Stuttnefni (fornöfn einstaklinga)
3. Örnefni
4. Erlend nöfn
Þorbjörg kemst að þeirri niðurstöðu að erlend
áhrif í verslunarnöfnum eru að aukast. Einnig
kemur í Ijós að því stærri sem bæirnir eru, því
meirí eru erlendu áhrifin í verslunarnöfnum.
Þorbjörg gerði einnig könnun í 20 verslunum
með erlendum nöfnum með því að spyrja hvort
starfsfólkið vissi hvað nöfn þeirra þýddu. í Ijós
kom að 40% starfsmanna vissu hvað nafnið þýddi.
10% starfsmanna vissu ekki hvað nafnið þýddi en
spurðu samstarfsfólk sitt sem vissi það. 35% vissu
ekki hvað nafnið þýddi og 15% vissu ekki hvað
nafnið þýddi og spurði samstarfsfólk sitt, sem vissi
það heldur ekki. Þess vegna er ástæða fyrir því að
Þorbjörg spyr hvort það sé einhver ástæða til að
gefa verslunum erlend nöfn þegar fólk, og þar með
talið starfsfólkið, veit ekki hvað nöfnin þýða.
4. Könnun
Að lokum segirfrá stuttri könnun sem ég gerði á
þróun íslenskra fyrirtækjanafna. Ég athugaði nöfn
frá tveimur árum: 1961 og 2001. Nöfnin frá 1961 eru
tekin úr Atvinnu- og verzlanaskrá Félags íslenzkra
stórkaupmanna, þaðan tók ég nöfn á verslunum og
fyrirtækjum í Reykjavík, Kópavogi og Hafnarfirði.
Nöfnin frá 2001 tók ég af heimasíðum Kringlunnar
og Smáralindar og úr Símaskránni 2001. Áður en ég
flokkaði nöfnin bjó ég til eftirtalda flokka:
1. Mannanöfn. í þessum flokki eru nöfn þar sem
aðaluppistaðan er mannsnafn, eitt eða fleiri,
íslenskt eða erlent. í þessum flokki eru einnig
verslanir sem draga nafn sitt af sögupersónum.
2. Örnefni og staðir. Nöfn þar sem
aðaluppistaðan eru örnefni eða staðir, íslensk
sem erlend. Einnig nöfn sem gefatil kynna hvar
fyrirtækið er.
3. Atvinnuheiti. í þessum flokki eru nöfn sem eru
lýsandi fyrir starfsemi fyrirtækis eða verslunar,
eða það sem fæst í versluninni.
4. Náttúrunöfn. Fyrirtæki sem nefnd eru eftir
náttúrufyrirbærum eða landslagi.
5. Erlend nöfn. í þennan flokk fara erlend nöfn
sem passa ekki inn í neinn af fyrri flokkunum.
6. Önnur nöfn. í þennan flokk fara nöfn sem
passa ekki inn í neinn af ofantöldum flokkum.
Stundum geta nöfn átt heima inni í fleiri en
einum flokki. Til dæmis geta Efnagerðin Kaldá,
Trésmiðjan Askur og Efnalaugin Lindin farið í flokka
atvinnuheita og örnefna/staða eða náttúrunafna.
Þess vegna setti ég mér þá reglu að láta eiginnafnið
gilda, þ.e. nafnið sem lýsirekki starfseminni.
Þess ber einnig að geta að niðurstöður
könnunarinnar gefa e.t.v. ekki alveg rétta mynd
af þróun fyrirtækjanafna. í fyrsta lagi eru reykvísk
nöfn frá 1961 á yfir 100 blaðsíðum. Þess vegna
ákvað ég að velja þau af „handahófi" með því að
taka fyrsta og síðasta nafnið á hverri blaðsíðu.
Hins vegar eru öll nöfn frá Hafnarfirði og Kópavogi
134