Goðasteinn - 01.09.1998, Blaðsíða 12

Goðasteinn 1998
segir er það talið mikið óhæfuverk.
Sumir fræðimenn hafa meira að segja
talið að Njála sé skrifuð sem tilraun til
að útskýra hvernig slíkur hryllilegur
atburður, sem brennan er, hafi getað átt
sér stað. Þannig er Guðmundar saga
dýra (varðveitt í Sturlungusamsteyp-
unni) mjög líklega skrifuð í þeim til-
gangi, þ.e. að útskýra hvað hafi leitt til
Önundarbrennu. Þessar tvær brennur
sem hér eru til umfjöllunar, Njáls-
brenna og Flugumýrarbrenna, ásamt
aðförinni að Gunnari Hámundarsyni
eru árásir sem lengi munu vera í minn-
um hafðar.
Ógnin sem af þeim stafaði og afleið-
ingar þeirra skipa þessum frásögnum á
meðal þeirra eftirminnilegustu í mið-
aldabókmenntum íslendinga. En þær
eiga fíeira sameiginlegt; þær tengjast
innri böndum þannig að hver frásögn
minnir á aðra. Sumir telja að samtal
Marðar Valgarðssonar og Gissurar
hvíta Teitssonar rétt áður en Gunnar er
veginn krefjist samanburðar við fram-
vindu Njálsbrennu. A sama hátt á að
minnast hryllilegra örlaga afkomanda
Gissurar, Gissurar Þorvaldssonar.
Tengingin er augljós í Njálsbrennu
þar sem Skarphéðinn Njálsson segir
það berum orðum að ekki sé óhætt að
fylgja ráðum föður síns Njáls og verj-
ast innan frá húsunum vegna þess að:
„Gunnar sóttu heim þeir höfðingjar, er
svo voru vel að sér, að heldur vildu frá
hverfa en brenna hann inni. En þessir
munu sækja oss með eldi, ef þeir megu
eigi annan veg, því að þeir munu allt til
vinna, að yfir taki við oss (326).“ Þessi
frásögn neyðir mann til að bera saman
siðferði árásarmannanna en hún hefur
líka samtíðarlega tilvísun í brennur 13.
aldar þar sem höfðingjar hikuðu ekki
við að kveikja upp eld. En athuga ber
að slrkur siðferðilegur dómur verður að
taka tillit til þróunar siðferðis sem höf-
undar þessara sagna vilja greinilega
koma á framfæri í ljósi mismunandi
sögutíma. Þannig má segja að Flosi sé
eins konar „millivegur“ milli Gissurar
og Eyjólfs. Siðferði hans byggir að
mörgu leyti á sama grundvelli og sið-
ferði Gissurar hvíta. En Flosi gefur
einnig forsmekkinn að því sem koma
skal.
Aður en aðalátökin hefjast í sögun-
um lýsa þær liðssafnaði brennumanna.
í Njálu leggja Flosi og menn hans af
stað á áætluðum tíma en áður biðjast
þeir fyrir að kristinna manna sið. Þegar
að Bergþórshvoli er komið kemur
lundarfar Flosa fljótt í ljós. Hann hikar
er hann sér heimamenn skipast fyrir á
hlaðinu vegna þess að hann þekkir yfir-
burði Njálssona og Kára Sölmundar-
sonar, en til þess að ná yfirhöndinni má
hann alls ekki vera í of miklu návígi
við þá. Hann vonar þá að þeir leiti inn í
húsin og þannig telur hann mun örugg-
ara að hann yfirbugi þá, með eldi eða
járni! En ekki líst hinum óvægna Grana
Gunnarssyni á ef þeir „eigi þora að
sækja þá (326).“ Flosa er brugðið um
ragmennsku og ekki vill hann láta það
spyrjast út. En gæfan fylgir höfðingj-
anum frá Svínafelli en ósýnt er hvort
hann sé eins mikið göfugmenni og
Njáll virðist treysta á.
-10-