Lögfræðingur - 01.01.1899, Blaðsíða 65
Ágangur búfjár.
65
ágangsþolir sjálfur til1). Akvæði Jónsbókar eru því í sam-
ræmi við Grágás; að þetta sje rjett álitið, styrkist einnig
við ákvæði í rjettarbót Hákonar konungs um hrossabeit2),
því að þar segir svo, að bóndi skuli nefna til sex búa3)
að virða óskilahross, er kemur í haga hans.
Ákvæði Jónsbókar um skaðamatið eru hvergi sjerstak-
lega numin úr lögum, en þar sem þau snerta rjettar-
farið, verður að álíta, að þau sjeu fallin úr gildi, er
Norsku lög voru innleidd hjer á landi, að því er viðkom
rjettarfari og málssóknum4). Eptir Norsku lögum var hin
almenna regla sú, að skoðanir og skaðamat skyldu fram-
kvæmast af sórenskrifaranum með 6 lögrjettumönnum
(N. L. 1 —17), en um ágangsskaða var sjerstaklega ákveðið,
að ef fjáreigandi og ágangsþolir gætu eigi samið, þá skyldi
meta skaðann af tveimur skilríkum mönnum (N. L. 3—
12—21); það hefur því verið gjörð sú breyting á hinum
eldri reglum, að í stað 6 manna þarf að eins 2 menn og
í staðinn fyrir, að þessir 6 menn áttu að vera næstu
bændur, þurfa þessir tveir menn að eins að vera skila-
menn. Aptur á móti er eigi gjörð nein breyting á til-
nefning þeirra, og mátti ágangsþolir því eins og áður sjálf-
ur nefna þá til. Að vísu mætti ætla, að breyting á þessu
hefði orðið með ákvæðum ýmsra nýrri laga, sem ganga út
frá því, að matsmenn skuli til nefndir af dómara, en bæði
er svo, að almennar reglur breyta eigi eldri lögum um
sjerstök ástæði, og svo eru hjer sjerstakar ástæður tilþess,
að matsmennirnir sjeu tilnefndir af ágangsþoli. þ>ar sem
1) Sbr. einnig Jb. Llb. 19. kap.
2) ísl. fornbrjefas. II. bls. 421—22.
3) í simmrn handritum: „fimm manna“.
4) Sjá erindisbrjef 30. maí 1718 og konungsbrjef 2. maí 1732.
Lögfræðingur III. 1899. • 5