Lögfræðingur - 01.01.1899, Blaðsíða 134
134
Páll Briem.
ig að nokkru leyti álirif á verð þeirra á sjálfseignarjörð-
unuin. Lögin um hús leiguliða á jörðum eru eiflnig því
til fyrirstöðu, að húsagjörð á sjálfseignarjörðum taki veru-
legum umbótum.
Jeg vil taka hjer upp orð Arnljóts prests Olafssonar,
því að hann hefur rannsakað þetta mál frá hagfræðislegu
sjónarmiði, en orð hans liljóða þannig:
»Eangindi þessi og brot á eignarrjetti leiguliðanna
staðnæmist engan veginn við leiguliðana eina, heldur koma
þau og fram við landeigendurna, þau koma niður á öllu
mannfjelaginu. Kangindi og heimska eru umfangsmildl
að afleiðingum sínum, á sama hátt sem rjettlæti og vit.
Auðfræðislögin verða eigi brotin í einu hoðorði eður einni
gi-ein svo, að maðurinn verði eigi um leið sekur enda við
hin öll. Afleiðingin af þessum röngu og öfugu lögum er
sú, að menn álíta, sem og náttúrlegt er, allflestar jarða-
bætur og húsabætur að vísu æskilegar, fagrar og frjálsum
og menntuðum mönnum sæmandi, en áþján sjeu þær og
sannur krossburður, og sjeu því að eins gjörlegar fyrir
auðuga landeigendur. En því er miður, þær eru naumast
gjörandi fyrir landeigendur sjálfa, og vegna hvers? Ef þú
ætlar að gjöra húsabót eður jarðabót, þá stigur jafnskjótt
vofa upp af gröfum þeirra manna, er hafa geflð oss lögin
um ábúð og bygging jarða, og ávarpar þig rangsnúnum
munni og öfugu höfði, því hún er lifandi eptirmynd lag-
anna, og mælir á þessa leið: »Ef þú gjörir húsabót, og
þó einkum jarðabót, þá geturðu nú bara sjeð; sjertu leigu-
liði, þá ertu nú svo sem sjálfsagt ræntur og fjeflettur, en
sjertu eigandi, þá ertu og fjeflettur, því enginn er svo
heilskygn, að hann megi, þótt hann feginn vildi, meta
umbæturnar að verðleikum. Ofriðlielg eign og í hers