Lögfræðingur - 01.01.1899, Blaðsíða 157
Erfðaábúð, sjálfsábúð og leiguábúð.
157
og því er rjettlátt, að þeir borgi 1 krónu fyrir hvert það
dagsverk, sem fráfarandi hefur eigi fengið borgað með
jarðabótunum sjálfum.
Eptir því sem nú er, fær leiguliði ekki neitt fyrir
jarðabætur sínar. En þegar leiguliði á þetta á hættu, þá
er liann, eins og eðlilegt er, tregur til að leggja milda
vinnu og mikinn kostnað á sig. þ>að er sýnilegt, hversu
mikill hnekkir þetta er fyrir húnaðarframfarir landsins,
þegar mestur hluti bænda eru leiguliðar.
Hjá hverri þjóð, sem unir því að leiguliðar fái ekkert
endurgjald fyrir jarðabætur, sem þeir hafa eigi fengið arð
af, stendur rjettlætistilfinning og jafnvel siðgæðistilfinning
að nokkru leyti á iágu stigi.
Eins og áður er sagt, hafa Danir ákveðið fyrir nærri
40 árum síðan, að leiguliðar skyldu fá endurgjald fyrir
jarðabætur. Einn af vísindamönnum Dana hefur minnst á
þetta í siðfræði, sem út er komin fyrir skömmu, og segir
þar meðal annars svo: «Nú á tímum skilja menn tæp-
lega þann hugsunarhátt, að það skyldi mega reka leigu-
liða (Fæstebonde) frá jörð, er hann hefði tekið við niður-
níddri, en bætt aptur með jarðabótum, án þess að hann
fengi nokkurt endurgjald fyrir jarðabæturnar#.1)
Dönurn finnst þetta óskiljanlegt, en ef einhvern tíma
yrði rætt um þetta mál á alþingi íslendinga, mundi höf-
undurinn fljótt geta fundið menn, sem þætti þetta eðlilegt,
eða að minnsta kosti að rjettur leiguliða yrði þröngtækur
Meiri hluti landbúnaðarlaganefndarinnar lagði á sínum
tíma eindregið til þess, að leiguliðar skyldu fá endurgjald
1) C. N. Stai'cke. Saicvittigbedslivet. Kjöbenhavn. 1807. bls.
445—44Ö.