Lögfræðingur - 01.01.1899, Blaðsíða 132
132
I'áll Briem.
I>egar íslendingar gengu undir konung áttu landaur-
ar upp að gefast, en íslendingar áttu að hafa þann rjett,
er þeir hefðu bestan haft. ) f>að eru engar upplýsingar
um, hvenær þessi rjettur íslendinga til viðar í Norvegi
fjell niður, en að öllum líkindum hefur hann tæplega átt
sjer langan aldur, eptir að landið gekk undir Norvegs-
konung.
Að fornu voru tiltölulega, miklu fleiri sjálfseignar-
bændur á landinu. En eptir því, sem aldir liðn, urðu
fleiri og fleiri jarðir eignir kirkna, ldaustra, biskupsstóla eða
konungs. Eins og áður er getið, voru um miðja þessa öld
eigi nema liðlega 1200 sjálfseignarbændur að nokkru eða
öllu á þessu landi, og þd höfðu verið seldar jarðir bisk-
upsstólanna og fjöldi af konungsjörðum (um 1100 býli)
frá því skömmu fyrir aldamótin.
Að jafnaði munu sjálfseignarbændur hýsa betur jarð-
ir sínar en leiguliðar, en auk þess voru íslendingar að
fornu miklu efnaðri, en menn voru hjer á landi um síð-
ustu aldamót.
t>á hafði það eigi alllítil álirif á húsagjörð manna,
að kirkjur, klaustur og biskupsstólar náðu undir sig reka-
viðnum. [>egar þeir, sem auðugastir eru, vilja eigi liafa
fyrir því, að afla sjer viðar frá útlöndum, heldur ná undir
sig öllu, sem til fellst í landinu, livað eiga þá fátækling-
arnir að liafa?
[>egar svo við þetta bætist einokun, siglingaleysi,
hallæri og örbirgð landsjnanna, þá er eigi að furða, þótt
byggingum og húsagjörð færi aptur.
Eins og jeg hef opt tekið fram, þá er húsagjörð á.
1) íslenskt fornbrjefasafn. I. bls. 620—624, 635—646 og 670—716.