Andvari - 01.01.1983, Blaðsíða 25

ANDVARI
KRISTJÁN ELDJÁRN
23
gleymt. Islendingar unna landi sínu, og það eins þótt þeir viti, að það er
ekki landa bezt, c(: einhver algildur mælikvarði á slíkt væri þá til, enda
vita þeir einnig, að sitt er að jörðu hverri. Island þyrmir þjóð sinni við
mörgu, sem aðrar þjóðir verða að þola af landi sínu, og gefur þeim margt,
sem aðrir þrá, en hafa ekki. Olnbogarými, hreint og heilnæmt loft, óendan-
lega möguleika til að njóta upprunalegrar óspilltrar náttúru í fjölbreyti-
legustu myndum. Nýtt viðhorf til a'lls þessa hefur skapazt á vorum dögum,
eins konar ný ættjarðarást. Ekki meiri en áður var allt frá tímum róman-
tíkurinnar, sú sem birtist í aragrúa ættjarðarljóða, sem eiga mest skylt við
ástarjátningar og tilbeiðslu. Slíkt á ekki við smekk nútímans, í staðinn fyrir
þetta mikla tilhugalíf eru 'komin persónulegri kynni og raunveruleg sam-
búð. Þjóðin hefur numið landið á nýjan hátt, og það er gleðilegt tímanna
tákn, og mætti þó það landnám enn eflast. En þetta nýja viðhorf ti'l lands-
ins, nýja ást á landinu 'helzt í hendur við trúna á landið sem lífgjafa. Vér
verðum að treysta landinu og trúa á mcguleika þess, þá fyrst fáum vér
notið þess unaðar og þeirrar hamingju sem það er að búa í þessu fagra og
blessaða landi, sem engan á sinn líka.“
Þessi orð eru enn tímabær, mættu vera töluð í dag. Hér talar maður,
sem lítur vökulum augum á samtíð sína, en sér þó bæði land og þjóð í
samhengi við fyrri aldir og horfnar kynslóðir, sem hér háðu lífsbaráttu
sína, stundum með glæsibrag, en stundum með þeim harmkvælum, að það
eitt var afrek að þrauka.
Hér að framan er á það drepið, að Kristján lagði síður en svo ritstörf og
rannsóknir á hilluna, eftir að hann varð forseti íslands. Gegnir satt að segja
furðu, hverju hann fékk afkastað á því sviði í hjáverkum frá embættisstörf-
um, sem hann lagði svo mikla a'lúð við. E'kki er þess von, að hann gerði
umfangsmiklar fornleifarannsóknir eða uppgréfti, sem krefjast mikils sam-
fellds tíma. Þó tókst honum að gera út nokkra leiðangra til Papeyjar og
standa þar fyrir uppgrefti gamalla rústa. Rannsóknir þessar leiddu í ljós
forna byggð og mannvistarleifar í eynni, þó að vitnisburður um dvöl Papa
þar léti á sér standa.
Oðru máli gegnir um ritstörfin. 1 il þeirra notaði Kristján hverja stund,
sem gafst frá öðrum önnum fyrr og síðar á embættisferli hans. Halldór J.
Jónsson safnvörður í Þjóðminjasafni vinnur nú að því að semja ritskrá
Kristjáns, og verður hún birt í Árbók 1983. Er gott til þess að vita, því að