Andvari - 01.01.1983, Blaðsíða 82

80
JÓN SIGURÐSSON
ANDVARI
lendingar komnir í hóp þeirra þjóða,
sem þurfa að þola á annað hundrað
prósent verðbólgu. Þetta er ekki aðeins
áraun fyrir hagkerfið, heldur einnig
vafasamur vegsauki út á við. Fjármögn-
unar- og aðlögunarvandamálin, sem
þessu fylgja, eru svo margvísleg og mikil
að vöxtum, að vekur mönnum hroll.
Ef stjórnvöld vilja breyta þessum
horfum fyrir 1. júní, eiga þau aðeins
tveggja kosta völ: annars vegar að fella
verðbótaákvæði laga úr gildi og losa
jafnframt um samninga, þannig að
samningsaðilar yrðu að takast á við
vandann, hins vegar að ákveða hámarks-
breytingar fyrir laun og aðrar tekjur
með lögum í stað verðbótahækkunar og
þá miklu lægri hundraðstölur en gild-
andi verðbólgureglur segja fyrir um.
í þessu efni er mikilvægt að setja ekki í
lög flókin fyrirmæli, heldur sem ein-
földust.
Til þess að gagn væri að slíkum ráð-
stöfunum til að skapa festu, þyrftu þær
að standa samfellt nokkur misseri og
boða feril ört lækkandi peningalauna-
hækkunar. Ástæða væri til þess að setja
jafnframt leiðbeinandi ákvæði um verð-
lagseftirlit á þessu sama tímabili, þann-
ig að tryggt væri sanngjarnt aðhald að
verðþróun.
Þegar að er gáð, er munurinn á þess-
um tveimur leiðum í launamálum ef til
vill minni en hann virðist fljótt á litið.
Ef farin væri sú leið að losa um alla
samninga með lögum með þeim rök-
stuðningi, að núgildandi launaákvörðun-
arkerfi hafi ratað í ógöngur, yrði ríkis-
valdið að sjálfsögðu jafnframt að gefa til
kynna, hvers konar launaþróun það væri
sjálft sem vinnuveitandi fúst til að semja
um næstu misserin. Opinberi geirinn er
svo stór, að engin leið virðist að fylgja
þeirri einföldu stefnu, að launin hjá því
opinbera fylgi almenna vinnumarkaðin-
ar verðhækkanir. Verðbótakerfið er því
stöðu sína í launamálum í samræmi við
aðra þætti í efnahagsmálum, þar á meðal
með tilliti til jafnvægis í ríkisfjármálum
og þjóðarbúskapnum yfirleitt. Hvort lög
ákveða laun og verðbætur að einhverju
eða öllu leyti, breytir ekki þörfinni fyrir
skynsamlega launastefnu af opinberri
hálfu. En með slíkri stefnu væri jafn-
framt sett fordæmi, sem hefði áhrif á af-
stöðu annarra á vinnumarkaðnum.
Mörg rök má færa fyrir því, að til
lengdar sé ekki farsælt að skipa kjör-
um manna með lögum, slík lagasetning
valdi margháttaðri mismunun milli
stétta og starfshópa og geri vinnumark-
aðinn miður aðlögunarhæfan að breytt-
um þörfum með breyttum tímum. Þessa
ágalla verður að þessu sinni að vega og
meta á móti þörfinni fyrir skjótvirk
ráð gegn verðbólgu, sem leiði ekki til
atvinnuleysis.
Hvor leiðin sem valin væri, þyrfti að
gera ráðstafanir til þess að hlífa með
einhverjum hætti kjörum þeirra, sem
iakast eru settir, til dæmis með hækkun
persónuafsláttar og barnabóta við álagn-
ingu tekjuskatts, eða á annan hátt með
beinum tilfærslum til þeirra, sem mesta
framfærslubyrði bera og við erfiðust
kjör búa. Fjárhagur ríkissjóðs setur þó
slíkum tilfærslum þröngar skorður. Þá
væri einnig nauðsynlegt og sanngirnis-
mál að opna samhliða viðnámsaðgerðum
almenna leið til þess að létta greiðslu-
byrði húsbyggjenda af verðtryggðum
lánum, og gefa færi á frestun greiðslna,
sem svarar hækkun greiðslubyrðar
umfram laun af venjulegum íbúða-
lánum. Þess virðist ekki kostur að gera
að bragði varanlegar breytingar á hús-
næðislánakerfinu, en á þessu sviði verð-
ur að gera bragarbót sem fyrst. Sú leng-
ing á lánstíma, sem verða átti samhliða
verðtryggingu fjárskuldbindinga, héfur