Andvari - 01.01.1983, Blaðsíða 64

62
AÐALGEIR KRISTJÁNSSON
ANDVARl
þegar hún brosti, voru þau og allur svipur hennar sem blítt brosandi sumarsól,
þegar hún snemma um morguninn rennur upp undan fjallabrún og skín á
döggina . . . hálsinn var ber, og dökkmóleitt hár lék um hann í fögrum lokkum,
hún var klædd í ljósbláan silkikjól með bleikrauðum böndum um ermarnar,
sem náðu fram á olboga, framhandleggirnir voru berir, rauð rós var á brjósti
hennar, sem gekk hægt upp og niður af himneskum anda.“47
Varla þarf að efast um, að Gísli dregur upp stílfærða mynd af sjálfum sér
og bætir nokkrum þumlungum í hæð sína, þegar hann lýsir annarri sögu-
persónunni: „Unglingurinn, sem stóð þar inni, var hár og vel vaxinn, grannur,
en meir en meðalmaður á hæð, það var fallegur maður, ljóshærður, gráeygður,
en þó dökkeygður, augunum skutu djúp tilfinningasemi, þau voru fjörug og
gáfuleg, en þó var á öllu auðséð, að hann af náttúrunni var fremur hneigður
fyrir hið sorglega, dimma, skuggalega í lífinu en hið glaða og léttúðuga.“48
Umræðuefnið hjá sögupersónunum er einnig gamalkunnugt úr bréfum
Gísla til Gríms Thomsens. Þau ræða um Werther og Lottu og ástir þeirra, og
í samtalinu kemur fram, að þau eru sömu ættar. Af þessu broti má ætla, að
jafnframt því sem Gísli orti um lífsreynslu sína og tilfinningar undir áhrifum
frá Byron, hafði hann ætlað sér að setja saman í óbundnu máli eitthvað sögu-
legs efnis, þar sem stuðzt var við endurminningar liðinna daga.
Ástríður Helgadóttir var ekki lengi ógefin í föðurgarði, því að faðir hennar
kom óðar en varði með nýtt mannsefni henni til handa. Það var gamall von-
biðill, Sigurður Melsteð, frændi Gísla. „Biskupinn gaf Sigurði hana í jólagjöf“
skrifaði séra Jón Norðmann 22. júní 1848, þegar hann greindi Gísla frá því,
að Ástríður og Sigurður hefðu trúlofazt á jóladag 1847.40 Gísli Brynjúlfsson
hafði reynzt berdreyminn. I bréfi til Gríms Thomsens frá Guðrúnu systur hans
2. marz 1848 segir hún bróður sínum fréttirnar með þessum orðum: „Fröken
Ástríður er trúlofuð Sigurði Melsteð, því vinur þinn, Gísli Brynjólfsson, treysti
sér ekki að halda tryggð við hana. Þau giftast víst að hausti og fá sér hús hér í
Reykjavík.“r’° I þessum fáu orðum leynir sér ekki ásökunin á hendur Gísla fyrir
það, hvernig hann fór að ráði sínu gagnvart Ástríði. Undir ævilokin vitjuðu
endurminningarnar Ástríðar með nýjum hætti, því að árið 1891 komu Ljóðmæli
Gísla Brynjúlfssonar út og í þeim gat að lesa ljóðin, sem hann orti um ástir
þeirra og hún hefir varla áður þekkt. Gísli Brynjúlfsson var andaður,
saddur lífdaga, þegar ljóðabókin kom út. Kormáks augun svörtu voru köld
og komin í mold, svo að vitnað sé í ljóð séra Matthíasar Jochumssonar.
Sigurður Melsteð, sem Ástríður giftist 1. september 1848, var alblindur síðustu
ár ævinnar, svo að ævikvöldið var heldur dapurlegt. Indriði Einarsson telur, að
Ástríður hafi séð eftir Gísla alla ævi, og tilfærir þá sögu, að gömul vinkona
hennar hafi viljað draga úr eftirsjá hennar og sagt við hana, að hann hafi ekki
verið vel trúr jafnan þessari konu, sem hann átti. „Trúr hefði hann mér verið,
ef ég hefði verið konan hans,“ var svar Ástríðar.51