Andvari - 01.01.1983, Blaðsíða 57

ANDVARI
„ÁÐUR MANSTU UNNI EG MEY“
55
tíðrætt um. Það var heimspekingurinn Suren Kierkegaard. Undanfarin ár hafði
nafn hans verið á hvers manns vörum, og sú var ástæðan, að Kierkegaard hafði
trúlofazt ungri stúlku, Reginu Olsen að nafni, en á 3. degi eftir trúlofunina
varð honum Ijóst, að hann hafði farið villur vegar, og eftir mikið sálarstríð
knúði hann fram trúlofunarslit, enda þótt hann ynni henni hugástum. Þetta
gerðist sumarið 1841 um það leyti, sem Kierkegaard lauk háskólanámi. Regina
Olsen hvarf ekki úr huga Kierkegaards, þó að trúlofuninni væri slitið. Hann
gerðist mikilvirkur rithöfundur, og aftur og aftur rifjuðust þessir atburðir
upp fyrir honum. Árið 1843 kom út bókin Endurtekningin (Gentagelsen).
Þar segir á einum stað: ,,Stúlkan, sem hann elskaði, var honum þegar allt að
því til ama. Og þó elskaði hann hana, hún var hin eina, sem hann hafði elskað,
hin eina, sem hann mundi nokkurn tímann elska. Og þó elskaði hann hana
ekki, því hann þráði hana aðeins. Sjálfur tók hann undarlegri og raunar ótrú-
legri breytingu, meðan á þessu stóð. Hann fór að yrkja. Nú skildi ég allt betur.
Unga stúlkan var ekki ástmey hans. Hún var tilefnið, sem vakti skáldeðlið í
honum og gerði hann að skáldi. Því gat hann einungis elskað hana, aldrei
gleymt henni og aldrei elskað nokkra aðra, og þó aðeins þráð hana um allan
aldur. Hún var hluti af honum sjálfum, minningin um hana var fersk um alla
eilífð. Hún hafði verið honum mikils virði, hún hafði gert hann að skáldi, og
einmitt með því hafði hún kveðið upp dauðadóminn yfir sjálfri sér.“14
í hugarheimi Gísla Brynjúlfssonar urðu einnig veðrabrigði. Hann tekur
að fást við skáldskap, og dagbókarbrotin bera með sér, að heimstregi í anda
Byrons er honum ofarlega í huga og hann drekkur í sig bókmennta- og
heimspekiumræður, sem hæst ber á líðandi stund.
En nú víkur sögunni aftur heim til Islands. Steingrímur biskup Jóns-
son andaðist 14. júní 1845, og Helgi G. Thordersen dómkirkjuprestur var
valinn biskup yfir íslandi í hans stað og varð að sigla til Kaupmannahafnar
til að taka vígslu. Hinn 5. marz 1846 eru hann og Ástríður dóttir hans skráð í
vegabréfabókina á förum til Kaupmannahafnar.15 Segir ekki af ferð þeirra, en
þegar til Kaupmannahafnar kom, veiktist biskupsefnið af mislingum, og af
þeim ástæðum dróst vígslan á langinn, fór ekki fram fyrr en 5. júlí 1846. Svip-
aða sögu er að segja af þeim Gísla Brynjúlfssyni og Jónasi Guðmundssyni. Þeir
veiktust báðir og gátu ekki þreytt annað lærdómspróf á tilsettum tíma.16
Kvæðabrot og dagbókin eru helztu heimildirnar um endurfundi þeirra
Ástríðar og Gísla. Hinn 3. maí skrifar hann í dagbókina á þessa leið: „Hann
hafði elskað stúlku og elskað hana heitt, hafði skilið við hana, sá hana aftur,
og unni henni ekki lengur. Kunningjar hans voru að gamni sínu að glettast við
hann og spyrja hann, hvört hann ekki væri hræddur um unnustu sína, þegar
aðrir væru með henni. . . Einn dag, það var 2an maí, sagði hann við mig:
Vinur minn! Eg veit þú lengi hefur séð inn í hjarta mitt, og eg veit þú skilur
mig og því segi eg þér frá efnum mínum. Eg ann ei lengur unnustu minni, en