Andvari - 01.01.1983, Blaðsíða 22

20
BJARNI VILHJÁLMSSON
ANDVARI
arnir voru. Venjulega er þessu þveröfugt farið um þjóðflutninga. Snemma
hófust átök milli lands og þjóðar, ef svo mætti að orði kveða. Það þurfti
hörku til að sækja lífsviðurværi sitt í greipar náttúrunnar, og þjóðin fór
illa með land sitt, af því að hún vissi hvorki betur né gat, en landið launaði
líku líkt og átti það til að vera harðleikið við þjóðina. Þetta þrátefli hélzt
um aldir, og veitti ýmsum betur. En þegar á heildina er lidð, er það heill-
andi og lærdómsrík saga, hvernig þjóðinni tókst að lifa hér lífi sínu innan
þeirra takmarka, sem landið sjálft markaði henni á aðra hönd og heldur
frumstæð verkmenning hennar á hina. Að ógleymdu misgóðu stjórnarfari
hlaut þetta tvennt að skera henni stakk, og hann var að vísu þröngur, en þó
aldrei svo, að hún yrði að kosta öllu lífsmagni sínu til að áfla hrýnustu lífs-
nauðsynja. Þrátt fyrir allt hafði hún þá orku aflögu að geta varðveitt og
ávaxtað þá andlegu menningu, sem landnámsmenn fluttu með sér hingað
að stofni til og verið hefur hakhjallur þjóðarinnar jafnan, og tekið við
nýrri. Stundum hefur verið sagt, að lslendingar fyrr á tíð hafi aldrei lært
að lifa í sátt við landið sitt. Ef til vill má eins vel svo að orði komast, að
þeir 'hafi aldrei beygt sig svo mjög fyrir því harðdræga í náttúruskilyrðum
þess, að þeir þar fyrir seldu af höndum sér viðleitnina til andlegs lífs. Og
lífs komst þjóðin af, og ásamt með lífi sínu bjargaði hún þeim verðmætum,
sem vér viljum nú bezt að hlúa á nýjum og gjörólíkum tímum.
Saga íslenzku þjóðarinnar fyrir tækniöld sýnir, að hér á landi gat til-
tekinn hámarksfjöldi fólks lifað við lífsstig frumbúskapar, að vísu við
fátækleg ytri kjör, en þó við töluverða andlega menningu, og vann stund-
um afrek í þeim efnum. Þetta var hægt í þessu norðlæga landi. En það
er ekkert svar við þeirn efasemdum, sem fólust í þeim ummælum, sem ég
nefndi áður. Kröfurnar til lífsins í þjóðfélagi frumhúskapar eru svo gjör-
ólíkar þeim kröfum, sem nútímaþjóðfélag gerir, að samanburður hefur
takmarkað gildi. Landið er enn hið sama og áður var, á sömu norðurslóð-
um, en nú verður það að standa undir margfalt meira til þess, að þjóðin
nái þvi markmiði, sem hún ætlar sér, að lifa hér í nútíma velmegunarþjóð-
félagi. En síðustu áratugir hafa sýnt og sannað, að einnig þetta er hægt.
Elin miklu vísindi og tækni nútímans hafa fengið oss í hendur þau tæki,
sem megnuðu að rjúfa hinn þrönga hring, sem lega og náttúra landsins
mörkuðu allri framvindu áður fyrr. Þjóðin hefur náð áður óþekktu valdi
yfir auðlindum lands og sjávar og sótt á öllum sviðum kappsanrlega fram