Andvari - 01.01.1983, Blaðsíða 24

22
BJARNI VILHJÁLMSSON
ANDVARI
vísindaleg rannsókn leiðir í ljós, geti orðið hér nægur auður í garði til góðra
lífsskilyrða í nútíma menningarþjóðfélagi. Langar vetrarnætur og sólarlítil
surnur norðursins geta ekki komið í veg fyrir það.
En þótt boðaður sé tími vísinda og vaxandi þekkingar, má sízt gera þessi
hugtök að átrúnaðargoðum, sem hægt sé að varpa allri á'hyggju sinni á.
Vísindin leysa engan af hólmi, ekki sjómanninn, hóndann, verkamanninn,
iðnaðarmanninn. En þau eiga að tryggja honurn ávöxt síns erfiðis, gera
hann og þar með allt þjóðfélagið óháðara veðri og vindurn, sól og regni,
sem Stephan G. sagðist eiga allt undir.
Ég sagði fyrir skömmu í ræðu, að Islendingar gætu ekki gert sér vonir
um að verða forustuþjóð i vísindum. Ekki munum vér stefna til tunglsins.
En nærtækari rannsóknarefni eru óteljandi. Og því vil ég hæta við áður-
greind ummæli mín, að víst eigum vér að verða forustuþjóð í þeinr grein-
um, sem beinlínis varða þjóðina sjá'lfa, sögu hennar og menningu og landið,
gögn þess og gæði. 1 því sambandi rifja ég upp, að á gamla árinu, 1968,
voru tveir merkir minningardagar, sem að þessu mega lúta. Á því ári voru
réttar 9 aldir síðan talið er að fæddur væri Ari prestur Þorgilsson, sem
kallaður hefur verið faðir íslenzkrar sagnaritunar, reyndar maður á heims-
mælikvarða á sínu sviði, eins og nú er komizt að orði. I honum persónu-
gerðist evrópsk menntastefna á furðulega fúllkominn og um leið þjóðlegan
íslenzkan hátt. Til verka hans, beint eða óbeint, verða raktar rætur íslenzks
þjóðernis, og hefur einhvern tíma verið haldið upp á ómerkara afmæli.
Á því ári voru og tvær aldir liðnar frá dauða Eggerts Ólafssonar. Um
nafn hans er mikill Ijómi í minningu þjóðarinnar, enda var hann frægt
skáld, framgjarn forustumaður og hann hvarf þjóð sinni með harmsöguleg-
um hætti í blóma lífsins. Áhrif hans á íslendinga urðu mikil, en nú minn-
umst vér hans ekki hvað sízt fyrir þá sök, að með honum hófst með næsta
ótrúlegum glæsibrag vísindaleg rannsókn landsins, sem einmitt nú er kjör-
orð vort.
Vel mætti minning þessara tveggja manna, hvors á sínu sviði, vera
léiðarljós í því þjóðfélagi rannsókna og þékkingar, sem hér hlýtur að koma
og er reyndar þegar að komast á legg.
Einhverjum kann að finnast til um, að hér hafi verið talað um fóstur-
jörðina frá hagnýtu sjónarmiði einu af eins konar matarást, en ekki minnzt
á ættjarðarástina, hina hreinu göfugu tilfjnningu. Elenni hef ég þó ekki